Lắp điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu cần thông báo cho ai?

Thông báo cho ai, thông báo thế nào?

Trong bối cảnh hóa đơn tiền điện tăng vọt, điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu - đặc biệt là hệ thống không đấu nối với lưới điện quốc gia - đang được phần đông các hộ gia đình coi là giải pháp tiết kiệm lâu dài.

Lý do là vì theo những thông tin người dân đang được hiểu, loại hình này (không đấu nối lưới điện quốc gia) có thủ tục đơn giản nhất, triển khai có vẻ thuận lợi và nhanh gọn nhất.

Tuy nhiên, thực tế thì nhu cầu này đi kèm với sự băn khoăn của người dân vẫn còn bị bỏ ngỏ, chưa có câu trả lời rõ ràng.

Bởi nếu chiếu theo 2 nghị định liên quan, một câu hỏi đặt ra là: Kể cả không đấu nối vào lưới điện quốc gia, thì ngoài việc thông báo với bên điện lực, có phải thông báo thêm với cơ quan xây dựng và phòng cháy chữa cháy (PCCC) hay không, thông báo thế nào, thủ tục ra sao?

Tại Nghị định 135/2024/NĐ-CP, Điều 6 nêu rõ phải thông báo cho 2 nhóm cơ quan: 

"Điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ không đấu nối với hệ thống điện quốc gia Tổ chức, cá nhân trước khi lắp đặt điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ không đấu nối với hệ thống điện quốc gia thực hiện:

1. Thông báo công suất lắp đặt và địa điểm thực hiện đến Sở Công Thương và đơn vị điện lực địa phương.

2. Thông báo đến cơ quan quản lý về xây dựng, phòng cháy chữa cháy tại địa phương để quản lý, theo dõi, hướng dẫn thực hiện theo quy định của pháp luật".

Tuy nhiên, tại Nghị định 58/2025/NĐ-CP, Điều 12 không nêu rõ việc này: "Đối với nguồn điện không đấu nối với hệ thống điện quốc gia:

a) Tổ chức, cá nhân có nhu cầu đầu tư xây dựng nguồn điện có nghĩa vụ gửi thông báo tới Sở Công Thương, đơn vị điện lực cấp tỉnh các thông tin về: Tên tổ chức, cá nhân; loại hình nguồn điện, quy mô công suất; mục đích, địa điểm, thời điểm bắt đầu thực hiện, thời điểm hoàn thành. Sở Công Thương cótrách nhiệm tổng hợp, báo cáo Bộ Công Thương;

b) Việc đầu tư xây dựng nguồn điện phải tuân thủ quy định pháp luật về. đầu tư, xây dựng, bảo vệ môi trường, phòng cháy chữa cháy và quy định phápluật liên quan khác.

Cả 2 Nghị định này đều cung cấp các phụ lục là mẫu Giấy xin phép hoặc Thông báo, nhưng riêng trường hợp lắp đặt mà không đấu nối vào lưới điện thì không có mẫu. Điều này cho thấy, mục tiêu của các Nghị định là nhằm giản tiện thủ tục không cần thiết cho người dân.

Báo Dân trí phản ánh, nhiều hộ gia đình đang "đau đầu" với nỗi lo về thủ tục thông báo cho ai, thông báo thế nào.

Chị Lê Hiền, cư dân phường Bình Đông, quận 8, TP.HCM, chia sẻ trên Dân trí ngày 17/9/2025: "Gia đình tôi chỉ muốn lắp điện mặt trời mái nhà để tự dùng, không hòa lưới. Nhưng khi hỏi cơ quan điện lực, họ bảo cần giấy phép xây dựng và nghiệm thu PCCC vì nhà xây cách đây gần 20 năm. Thủ tục này làm tôi nản, chi phí và thời gian quá lớn, nên đành từ bỏ."

Tương tự, anh K., một người dân tại Hải Phòng, bày tỏ trên Dân trí: "Tôi từng tính lắp hệ thống hybrid tự dùng, nhưng cơ quan chức năng giải thích khác nhau. Nghị định 58/2025 nói chỉ cần thông báo với Sở Công Thương nếu không bán điện dư, nhưng địa phương lại yêu cầu thêm PCCC và xây dựng. Nếu chỉ dùng riêng, sao phải liên quan đến những thứ này? Quy định cần rõ ràng hơn để tránh nhầm lẫn."

Tại TP.HCM, chị Hồng Hạnh ở phường Hiệp Bình, quận Thủ Đức, cũng gặp phải tình huống tương tự khi tìm hiểu lắp hệ thống khoảng 100 triệu đồng cho mái nhà 35-40 m². Chị nói với Báo Người lao động: "Tôi chỉ muốn tự chủ nguồn điện cho gia đình, không bán dư, nhưng chưa rõ có cần hồ sơ PCCC hay giấy phép xây dựng không. Sau khi đọc thông tin về xử phạt nếu không thông báo, tôi e ngại lắm."

Trên Báo Tuổi trẻ, ở phần bình luận bài viết về điện mặt trời mái nhà đăng ngày 13/9, bạn đọc Kgb bình luận: "Nếu hộ gia đình lắp đặt điện mặt trời để giảm tiền điện mà không đấu nối lên lưới thì cần phải khuyến khích mới đúng. Báo với ai? Báo cáo để làm gì? Có hỗ trợ về kỹ thuật hay lắp đặt không?"

Tương tự, bạn đọc Dang Trung nêu ý kiến: "Nên có quy định công suất vượt bao nhiêu kW thì mới phải thông báo, chứ không lẽ cái đèn năng lượng mặt trời cũng phải thông báo sao!" Người dùng Buiv****@gmail.com đề xuất: "Bộ Công Thương cấp phép thiết bị nào đạt chuẩn thì người dân mua những thiết bị đạt tiêu chuẩn đó là được. Và có hướng dẫn kỹ thuật lắp như thế nào là đạt yêu cầu. Những điều đó phải được công bố sao cho người dân dễ tiếp cận là được."

Một chuyên gia ngành năng lượng, trả lời Báo Tuổi trẻ, phân tích: "Quy định nên cụ thể ngưỡng công suất dưới 50 kW không cần thông báo PCCC hay xây dựng, chỉ Sở Công Thương thôi. Hiện tại, sóng hài từ inverter có thể gây nhiễu nếu không kiểm soát, nhưng với hệ thống tự dùng, rủi ro thấp hơn." 

Lãnh đạo một doanh nghiệp lắp đặt tại TP.HCM chia sẻ trên Báo Dân trí: "Người dân thường giao thủ tục cho chúng tôi, nhưng nếu tự lắp, họ dễ vướng vì thiếu hướng dẫn. Cơ chế giá mua điện dư chưa hấp dẫn, nên nhiều hộ tránh hòa lưới để giảm thủ tục."

Để giải quyết, các chuyên gia đề xuất: Chuyển sang hậu kiểm thay vì tiền kiểm; ban hành hướng dẫn thống nhất từ Bộ Công Thương, quy định rõ "không cần thông báo xây dựng/PCCC cho hệ thống dưới 50 kW không đấu nối"; và hỗ trợ kỹ thuật miễn phí qua ứng dụng trực tuyến.

Chiến lược vĩ mô nhấn mạnh khuyến khích điện mặt trời mái nhà để đạt 50% hộ gia đình sử dụng vào 2030 (tương ứng khoảng 14 triệu hộ dân), hướng tới Net Zero 2050. Nếu không sớm khai thông những vướng mắc cho người dân, tiềm năng 140 GW điện mặt trời trong dân của Việt Nam sẽ bị chậm trễ khai phóng, tăng áp lực lưới điện quốc gia.

Sự băn khoăn của người dân không chỉ là vấn đề thủ tục, mà còn là rào cản cho chuyển đổi xanh. Các cơ quan chức năng cần hành động nhanh chóng để biến điện mặt trời thành giải pháp thực sự dễ tiếp cận, thay vì gánh nặng hành chính.

* Tham khảo các nguồn: Dân Trí, Tuổi trẻ, Người Lao động

Trương Lương