Kinh nghiệm từ Đức và EU: Dinh dưỡng học đường là một nền tảng cho thế hệ tương lai khỏe mạnh và thông minh

Bộ tiêu chuẩn vàng từ Đức - Dinh dưỡng học đường là nền tảng cho sự phát triển toàn diện

Tại Hội thảo khoa học quốc tế "Dinh dưỡng học đường 2025 - Vì một Việt Nam khỏe mạnh, vì tầm vóc Việt" (ngày 14/8, Hà Nội), Tiến sĩ Philipp Rösler, nguyên Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Y tế Đức, nhấn mạnh: khoảng 70% sự phát triển não bộ của trẻ diễn ra trước 5 tuổi. Thiếu hụt vi chất như sắt, i-ốt trong giai đoạn này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng nhận thức và học tập của trẻ. Vì vậy, chế độ dinh dưỡng cân đối là yếu tố nền tảng giúp bảo đảm sự phát triển toàn diện về thể chất và trí tuệ. Trong đó, bữa ăn học đường đóng vai trò quan trọng, không chỉ cung cấp dưỡng chất thiết yếu mà còn hình thành thói quen ăn uống khoa học từ nhỏ.

Tiến sĩ Philipp Rösler, nguyên Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Y tế Đức, nhấn mạnh vai trò của bữa ăn học đường trong việc cung cấp dưỡng chất thiết yếu và hình thành thói quen ăn uống khoa học từ nhỏ cho trẻ

Tại Đức, sữa tươi được xem là nhân tố chủ chốt trong bữa ăn học đường. Sữa tươi là nguồn cung cấp dồi dào canxi, phốt pho và protein chất lượng cao cùng những hợp chất hỗ trợ cấu trúc não bộ, tăng chiều cao và cải thiện trí nhớ.

Từ năm 2007, Hiệp hội Dinh dưỡng Đức (DGE) đã ban hành Tiêu chuẩn chất lượng cho bữa ăn học đường, hướng dẫn các trường xây dựng chế độ ăn lành mạnh, cân đối, bền vững cho học sinh. Một bữa ăn học đường theo tiêu chuẩn DGE cần đảm bảo: 200-250g sữa tươi hoặc sản phẩm từ sữa tươi/ngày (tương đương một ly sữa tươi và một hộp sữa chua nhỏ); 150g rau và một phần trái cây tươi; ưu tiên ngũ cốc nguyên hạt, đạm từ thịt nạc; hạn chế đường, muối và chất béo xấu.

Tiêu chuẩn này hiện đã được triển khai tại hơn 5.000 trường học ở Đức, ghi nhận kết quả ấn tượng: tăng 10% hiệu suất nhận thức ở trẻ; cải thiện mật độ xương và chiều cao, giảm nguy cơ béo phì nhờ thay thế đồ uống có nhiều đường bằng sữa tươi. Đây là một mô hình toàn diện hiệu quả, không chỉ nâng cao thể chất mà còn nuôi dưỡng thế hệ trẻ trở nên chủ động, tự lập và có nhận thức tốt về sức khỏe.

Chương trình Sữa - Rau - Quả học đường của EU: Nuôi dưỡng thói quen ăn uống lành mạnh từ nhỏ

Theo chia sẻ của T.S. Philipp Rösler, Liên minh châu Âu (EU) đã triển khai chương trình "Sữa - Rau - Quả học đường". Mỗi năm, hơn 20 triệu trẻ em tại 27 quốc gia thành viên EU được hưởng lợi từ chương trình này, với ngân sách lên tới 220,8 triệu euro. Đây không đơn thuần là chương trình hỗ trợ thực phẩm, mà là một chiến lược tổng thể, kết hợp giữa dinh dưỡng, giáo dục và phát triển nông nghiệp. Mục tiêu trọng tâm là hình thành thói quen ăn uống lành mạnh cho trẻ em ngay từ sớm, thông qua trải nghiệm trực tiếp và lồng ghép vào các hoạt động học đường.

Thực phẩm được cung cấp vào trường học trong chương trình này của EU bao gồm rau củ, trái cây tươi và sữa tươi đều là nông sản địa phương theo mùa, đảm bảo độ tươi ngon, an toàn, đồng thời góp phần thúc đẩy nền nông nghiệp nội địa phát triển bền vững.

Thực phẩm được cung cấp vào trường học trong chương trình "Sữa - Rau - Quả học đường" đều là nông sản địa phương theo mùa (ảnh chỉ mang tính chất minh họa)

Các trường học tự nguyện tham gia chương trình sẽ được hỗ trợ phân phối thực phẩm miễn phí, đồng thời tổ chức các hoạt động trải nghiệm như thử nếm, thăm nông trại, kết hợp giáo dục dinh dưỡng. Kết quả đáng ghi nhận là thói quen lựa chọn rau quả và sữa tươi được cải thiện rõ rệt, không chỉ trường mà còn lan tỏa cả đến bữa ăn gia đình.

Kinh nghiệm từ EU và Đức cho thấy: dinh dưỡng học đường cần một khung pháp lý toàn diện, được triển khai đồng bộ và có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành. Đây là những bài học, mô hình thực tiễn mà Việt Nam có thể tham khảo trong xây dựng và thực thi chính sách về dinh dưỡng học đường.

Từ mô hình điểm đến chiến lược quốc gia: Đã đến lúc Việt Nam cần xây dựng Luật dinh dưỡng học đường

Việt Nam hiện đang đối mặt với gánh nặng kép về dinh dưỡng. Ở vùng sâu, vùng xa, tình trạng suy dinh dưỡng, thấp còi do khẩu phần ăn thiếu cả về lượng và chất vẫn còn phổ biến. Trong khi đó, tại các đô thị lớn, tình trạng thừa năng lượng nhưng thiếu vi chất, kết hợp với lối sống ít vận động, đang làm gia tăng tỷ lệ trẻ em béo phì, rối loạn chuyển hóa và các vấn đề sức khỏe khác. Thực trạng này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ hôm nay, mà còn đặt ra thách thức lâu dài đối với chất lượng nguồn nhân lực quốc gia trong tương lai.

Môi trường học đường - nơi trẻ dành phần lớn thời gian trong ngày để học tập và sinh hoạt, được xác định là điểm tựa chiến lược để tác động về dinh dưỡng học đường.

Năm học 2020-2021, mô hình điểm "Bữa ăn học đường đảm bảo dinh dưỡng hợp lý kết hợp tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh", được Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì triển khai tại 10 tỉnh/thành phố thuộc 5 vùng sinh thái trải rộng trên toàn quốc, với đặc trưng, thói quen ẩm thực, nhu cầu dinh dưỡng khác nhau.

Kết quả từ mô hình cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc cải thiện tình trạng dinh dưỡng và nâng cao thể lực học sinh. Trên cơ sở này, Bộ GD&ĐT đã ban hành Quyết định 3000/QĐ-BGDĐT hướng dẫn nhân rộng mô hình trên toàn quốc. Đáng chú ý, hơn 400 thực đơn theo vùng miền xây dựng từ mô hình điểm và hàng trăm bài tập thể chất đã có kế hoạch được số hóa, giúp các trường học dễ dàng áp dụng và linh hoạt điều chỉnh theo điều kiện thực tế.

Mô hình điểm "Bữa ăn học đường đảm bảo dinh dưỡng hợp lý kết hợp tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh" cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc cải thiện tình trạng dinh dưỡng và nâng cao thể lực học sinh

Theo đánh giá của các chuyên gia, mô hình điểm đã cung cấp một cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng hành lang pháp lý cho dinh dưỡng học đường. Phát biểu tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Lê Tấn Dũng khẳng định: "Luật dinh dưỡng học đường đã chín muồi". Theo ông, những kết quả tích cực từ mô hình không chỉ chứng minh tính khả thi, mà còn cho thấy sự cấp thiết phải sớm ban hành luật dinh dưỡng học đường, nhằm đưa hoạt động chăm sóc và giáo dục dinh dưỡng trong trường học trở thành một nội dung bắt buộc, được thực hiện đồng bộ và giám sát chặt chẽ.

Cùng với xây dựng khung pháp lý, vấn đề truy xuất nguồn gốc và an toàn thực phẩm trong trường học cũng được chú trọng để kiểm soát chất lượng bữa ăn cho học sinh. Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài cho biết, Bộ sẽ ban hành thông tư hướng dẫn về truy xuất nguồn gốc thực phẩm, cho phép kiểm soát chất lượng theo thời gian thực, từ nguyên liệu đầu vào đến sản phẩm đầu ra.

Từ thực tiễn và định hướng trên, Việt Nam được khuyến nghị cần sớm xây dựng bộ luật về dinh dưỡng học đường. Đây sẽ là nền tảng để tổ chức bữa ăn học đường đầy đủ, cân đối, khoa học, góp phần quan trọng vào việc nâng cao tầm vóc, thể lực và trí tuệ cho thế hệ trẻ của đất nước trong tương lai.