Giải ngố tài chính: Chi phí cố định – biến đổi – ngẫu nhiên là gì? Và vì sao chia đúng giúp bạn kiểm soát tiền nhanh hơn?

“Tôi biết mình không tiêu hoang, nhưng vẫn không hiểu tiền đi đâu mất mỗi tháng”, chị Thu Hà (40 tuổi, giáo viên, sống ở Hà Nội) chia sẻ. Dù có bảng ghi chi tiêu thủ công, chị vẫn thấy rối.

Vấn đề nằm ở chỗ: chị ghi đúng, nhưng không chia nhóm chi tiêu đúng.

3 nhóm chi phí bạn cần hiểu rõ – và phân loại ngay từ bây giờ

1. Chi phí cố định (Fixed Costs)

Là những khoản bắt buộc, đều đặn hàng tháng, gần như không thay đổi về số lượng. Ví dụ: tiền thuê nhà, học phí con, tiền bảo hiểm, phí gửi xe, gói internet...

Đặc điểm: Dễ lập kế hoạch, cần được thanh toán đúng hạn.

Gợi ý hành động: Lập danh sách riêng và trích tiền ngay đầu tháng.

2. Chi phí biến đổi (Variable Costs)

Là những khoản liên quan đến thói quen tiêu dùng – có thể thay đổi theo hành vi hằng ngày. Ví dụ: tiền chợ, café, ăn ngoài, mua quần áo, mỹ phẩm, giải trí...

Đặc điểm: Dễ phình to nếu không kiểm soát. 

Gợi ý hành động: Đặt giới hạn chi tiêu theo tuần/tháng và theo dõi sát.

3. Chi phí ngẫu nhiên (Irregular/Surprise Costs)

Là những khoản không thường xuyên xảy ra nhưng sẽ xuất hiện bất ngờ hoặc theo chu kỳ lớn. Ví dụ: sửa xe, mừng cưới, sinh nhật bạn, lễ Tết, khám bệnh đột xuất, đóng học thêm đột ngột.

Đặc điểm: Không dự đoán được chính xác → dễ gây hụt ngân sách.

Gợi ý hành động: Lập quỹ “linh hoạt” – mỗi tháng trích 5–10% lương để dành xử lý.

Tại sao phải chia 3 nhóm này thay vì gộp chung thành “chi phí sinh hoạt”?

Vì khi bạn chỉ thấy tổng số tiền tiêu, bạn không biết phần nào đang mất kiểm soát. Giống như bác sĩ phải biết đau ở đâu mới kê đúng thuốc, bạn cũng cần biết “tiền đang chảy mạnh nhất ở đâu” để siết lại đúng chỗ.

Ví dụ bảng chia nhóm chi tiêu tháng của chị Hà (lương 15 triệu đồng)

Sau khi chia nhóm, chị phát hiện: Chi phí biến đổi đang phình to – vượt mức cần thiết gần 2 triệu. Nhờ vậy, chị điều chỉnh lại thói quen đi siêu thị và giảm ăn ngoài, tăng tiết kiệm lên 2 triệu/tháng chỉ sau 1 tháng thử nghiệm.

Cách chia nhóm nhanh chỉ trong 15 phút mỗi đầu tháng

- Xem lại 3–5 tháng chi tiêu gần nhất (nếu có ghi chép)

- Tô màu hoặc dán nhãn:

- Xanh = cố định

- Cam = biến đổi

- Đỏ = ngẫu nhiên

- Ghi tổng tiền từng nhóm + đặt giới hạn nhóm biến đổi

- Tạo quỹ ngẫu nhiên riêng (dù chỉ 500k/tháng)

Không cần ứng dụng phức tạp, không cần phải là chuyên gia tài chính – chỉ cần bạn chia tiền theo đúng nhóm, bạn sẽ thấy dòng tiền rõ ràng hơn, ra quyết định chính xác hơn, và bớt stress hơn rất nhiều.

“Giải ngố tài chính” sẽ tiếp tục với bài sau: “Quỹ tiêu xài và quỹ bản thân khác nhau thế nào? Và vì sao phụ nữ nên có cả hai?”.