Cơn sốt IELTS và cuộc đua vào đại học

Lời tòa soạn: Vài năm trở lại đây, chứng chỉ IELTS đã bước thẳng vào “đấu trường” tuyển sinh đại học trong nước, trở thành con đường phổ biến đối với học sinh lớp 12 mong có một suất vé vào đại học.

Tại nhiều trường đại học, số thí sinh sử dụng IELTS để xét tuyển đã tăng vài lần so với những năm trước và ngày càng có xu hướng bùng nổ, khiến nhiều học sinh, phụ huynh bước vào cuộc đua mới có một không hai. Đặc biệt, khi đề thi năm nay ở môn tiếng Anh được coi là khó và xét tuyển dựa theo chứng chỉ IELTS được coi là có lợi thế, khi đó, chứng chỉ IELTS đường hoàng được coi là “tấm vé vàng” bảo hộ cho thí sinh mở toang cánh cửa vào đại học.

Với tuyến bài “Cộng điểm IELTS – Công bằng hay lợi thế cho người có điều kiện?”, chúng tôi sẽ đi tìm lời giải cho cơn sốt IELTS và cuộc đua vào đại học; Phân tích khía cạnh công bằng xã hội, so sánh cơ hội tiếp cận IELTS giữa các nhóm học sinh; Mổ xẻ những hệ lụy có thể xảy ra nếu tiếp tục duy trì cộng điểm IELTS như hiện nay; Đào sâu tìm kiếm nguyên nhân cốt lõi, từ đó đưa ra gợi ý chính sách và hướng đi cân bằng quyền lợi cho người học.

“Trăm hoa đua nở”

Theo nhiều giáo viên và chuyên gia tiếng Anh, số lượng thí sinh thi IELTS tại Việt Nam trong kỳ năm 2023–2024 đã tăng ít nhất 35% so với năm trước.

Báo cáo từ Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, riêng năm 2022, có hơn 35.000 thí sinh được miễn thi môn Ngoại ngữ trong kỳ thi THPT nhờ chứng chỉ IELTS (hoặc tương đương), tăng lên gần 47.000 em trong năm 2023. Đây chỉ là số người dùng kết quả IELTS để miễn thi, không phải tổng số người thi IELTS.

TS Sái Công Hồng, Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam cho biết, theo ước tính, năm 2025 có khoảng 300.000 lượt thi IELTS, tương đương 1.500 tỷ đồng lệ phí, trong đó khoảng 85% tức khoảng 1.275 tỷ đồng chảy ra nước ngoài. Nếu số lượt thi tăng 12% mỗi năm, đến 2029 con số này có thể vượt 2.000 tỷ đồng.

Cũng trong mùa tuyển sinh năm nay, không chỉ vài trường áp dụng, mà đến năm 2025 đã có nhiều trường đại học lớn trong cả nước tiếp tục mở rộng quy mô sử dụng chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế như IELTS, TOEFL hay PTE trong phương thức tuyển sinh.

Chưa có năm nào, số thí sinh dùng chứng chỉ ngoại ngữ, phổ biến là IELTS, để quy đổi thành điểm môn tiếng Anh hoặc được cộng điểm ưu tiên tăng đáng kể ở nhiều đại học top đầu như năm nay.

Nhiều trường chấp nhận IELTS 4.0, điểm quy đổi môn tiếng Anh tương ứng là từ 6 đến 8 điểm, tùy trường. Hầu hết trường còn lại ra yêu cầu từ 5.0 IELTS trở lên, mức quy đổi phổ biến là 7-8,5 điểm môn tiếng Anh.

Cá biệt, với phương thức xét kết hợp chứng chỉ quốc tế, trường Đại học Thương Mại chấp nhận IELTS từ 5.0 trở lên hoặc tương đương. Thí sinh được quy đổi điểm chứng chỉ qua thang 10, và được cộng thêm 0,5-3 điểm thưởng. Ví dụ, thí sinh được 5.0 IELTS được quy đổi ra điểm 10, và cộng thêm 0,5 điểm thưởng. Thí sinh đạt từ 7.0 cũng được quy đổi 10 điểm và có 3 điểm thưởng.

Thí sinh có chứng chỉ IELTS khi xét tuyển vào Đại học Kinh tế Quốc dân có lợi thế khi được tính 2 lần điểm. Thứ nhất, trường cộng 0,75 điểm cho tất cả các thí sinh có chứng chỉ tiếng Anh quốc tế, không phân biệt mức điểm cao thấp. Ví dụ, thí sinh có IELTS 5.5 hay 9.0 thì đều được cộng 0,75 điểm như nhau.

Đồng thời, Đại học Kinh tế Quốc dân tính điểm quy đổi sang thang điểm 10 cho chứng chỉ tiếng Anh. Mức tối thiểu 5.5 IELTS được tính 8 điểm; 6.5 IELTS tính 9 điểm; từ 7.5 IELTS trở lên tính 10 điểm.

Chính vì có lợi thế như vậy lên số thí sinh có chứng chỉ quốc tế như IELTS và SAT đăng ký vào các trường nở rộ, ào ạt như “nấm sau mưa” và ngỡ ngàng với con số cao ngất ngưởng.

Đơn cử, Đại học Kinh tế Quốc dân cho biết, năm nay, khoảng 25.000 thí sinh có chứng chỉ quốc tế như IELTS và SAT đăng ký vào Đại học Kinh tế Quốc dân, tăng gấp rưỡi năm ngoái. Trong khi đó, cách đây 8 năm, khi lần đầu dùng IELTS với yêu cầu 6.5 trở lên hoặc tương đương để xét tuyển, trường chỉ nhận được khoảng 50 hồ sơ. Con số này đạt khoảng 2.000 vào năm 2019, và 11.000 vào năm 2023.

Trong khoảng 40.000 thí sinh có nguyện vọng vào Học viện Ngân hàng năm nay, hơn 13.000 em sử dụng chứng chỉ ngoại ngữ, tăng hơn gấp đôi so với năm ngoái. Trường cho hay nhìn chung, điểm chứng chỉ tốt hơn mọi năm.

Ở Đại học Bách khoa Hà Nội, PGS.TS Vũ Duy Hải, Trưởng ban Tuyển sinh - Hướng nghiệp, cho biết có 13.000 thí sinh sử dụng IELTS để đăng ký xét tuyển vào trường, tăng 1,5 lần.

Tại các trường phía Nam, năm 2025, Trường ĐH Kinh tế – Luật (ĐHQG TPHCM) ghi nhận hơn 8.800 thí sinh nộp chứng chỉ IELTS để xét tuyển – tăng gấp 3,7 lần so với năm trước.

Tương tự, trường ĐH Kinh tế TPHCM (UEH) ghi nhận lượng hồ sơ nộp vào cao gấp 2-3 lần chỉ tiêu ở nhiều ngành “hot”, đặc biệt là những ngành kết hợp khối D01 và tiếng Anh quốc tế (IELTS từ 5.5 trở lên); ĐH Y Dược TPHCM cũng có hơn 2.000 thí sinh sự dụng chứng chỉ tiếng Anh và được công điểm nhờ các chứng chỉ này…

Cộng điểm IELTS: Công bằng hay không công bằng?

Theo Thạc sĩ Nguyễn Quang Trung, thực tế, đối với các trường kinh tế hiện nay có yêu cầu, đòi hỏi tính thực tiễn và hội nhập quốc tế rất cao, và ngoại ngữ cũng liên quan đến chuẩn đầu ra của sinh viên, cũng là công cụ để sinh viên sau khi tốt nghiệp có thể làm việc tại doanh nghiệp trong môi trường quốc tế.

Chính vì vậy, nhà trường rất muốn tuyển được các thí sinh đã có chứng chỉ quốc tế.

Thạc sĩ Nguyễn Quang Trung bày tỏ, ông không ủng hộ quan điểm “Nhà nhà, người người đua nhau học chứng chỉ quốc tế”, nhưng rõ ràng, nếu có năng lực ngoại ngữ tốt hơn thì sẽ có rất nhiều điều kiện thuận lợi để học tập tốt hơn trong môi trường đại học”.

Theo thạc sĩ Phạm Thái Sơn – giám đốc Trung tâm tư vấn tuyển sinh và truyền thông- Trường ĐH Công Thương TPHCM, việc cộng điểm cho thí sinh có chứng chỉ IELTS là đảm bảo công bằng cho thí sinh và tăng cơ hội cho các em.

Theo ông Sơn, với những em có dùng tổ hợp môn Tiếng Anh để xét tuyển thì đây là cơ hội để gia tăng trúng tuyển bởi các em có hai cách bao gồm dùng chứng chỉ IELTS để quy đổi sang điểm bài thi môn Tiếng Anh, mức tối đa là 10 điểm hoặc dùng chứng chỉ IELTS làm điểm cộng vào bài thi tiếng Anh ở kỳ thi tốt nghiệp THPT.

Về công bằng, ông Phạm Thái Sơn cho rằng, xét chứng chỉ quốc tế rất công bằng trong tuyển sinh bởi thí sinh đạt điểm IELTS phải đạt được cả 4 kỹ năng bao gồm Nghe – Nói- Đọc – Việt trong khi bài thi tốt nghiệp THTP môn tiếng Anh chỉ có 2 kỹ năng là Đọc – Viết.

Mặt khác, học IELTS tương đồng với kỹ năng học ở bậc Đại học nên việc dùng IELTS làm điểm cộng trong xét tuyển cũng là điều hợp lý. Tuy nhiên nếu xét về vị trí địa lý, khoảng cách giữa thành thị - nông thôn thì rõ ràng khó có thể đòi hỏi công bằng được bởi sự mất cân đối về kinh tế xã hội, điều kiện học tập lẫn thi cử. Do đo, các em ở vùng sâu vùng xa, vùng nông thôn phải nỗ lực nhiều hơn ở bài thi môn tiếng Anh…

Thạc sĩ Cù Xuân Tiến cũng bày tỏ, hiện nay mỗi ngành học có nhiều tổ hợp môn để thí sinh lựa chọn nên các em hoàn toàn chủ động trong việc lựa chọn môn thi. Chẳng hạn như ở trường ĐH Kinh tế - Luật, nhiều ngành xét cùng lúc cả tổ hợp A00 và D01, nếu điều kiện bản thân không có lợi thế môn tiếng Anh so với các thí sinh khác thì có thể chuyển hướng tổ hợp A00 để thay bằng môn Toán.

Tiến sĩ Lê Anh Đức lý giải về việc lựa chọn phương thức xét tuyển có sử dụng chứng chỉ quốc tế: “Phân tích kết quả học tập tại Đại học Kinh tế Quốc dân cũng cho thấy đây là nhóm các sinh viên có kết quả học tập tốt nhất. Các nhóm đối tượng này phù hợp với các yêu cầu đầu ra của các chương trình đào tạo của Đại học Kinh tế Quốc dân (từ yêu cầu về năng lực cốt lõi, đến kỹ năng tiếng Anh,…)”.

“Các bạn không có chứng chỉ tiếng Anh quốc tế vẫn có thể xét tuyển bằng thuần tuý các tổ hợp hoặc các bài thi đánh giá năng lực/đánh giá tư duy mà”- ông Đức nêu quan điểm.