Một bộ sách giáo khoa là tư duy cũ

Các bộ SGK đều bình đẳng

Vừa qua có ý kiến đề xuất một chương trình, một bộ sách chuẩn - nhiều tài liệu bổ trợ. Ông nghĩ sao về đề xuất này?

Theo tôi, ý kiến này có lẽ xuất phát từ tư duy giáo dục cũ: Một nền giáo dục “chỉ huy, tập trung”, quá coi trọng việc truyền thụ kiến thức, ngược lại với chủ trương phát triển một nền giáo dục mở, xã hội hóa, giáo dục toàn diện; phát triển phẩm chất, năng lực người học; phát huy cao nhất tiềm năng của mỗi người mà chúng ta đang triển khai trong những năm đầu tiên.

Đối với giáo dục phổ thông, ý kiến này đã không quan tâm đến thực tế những thành công của đổi mới bước đầu, sau một chu kì thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới từ lớp 1 đến lớp 12 bằng một chương trình thống nhất với nhiều bộ SGK, đang cần được đánh giá đầy đủ để tiếp tục hoàn thiện.

Nhưng cũng có ý kiến cho rằng: Bộ GD&ĐT cần phải tổ chức biên soạn 1 bộ SGK chuẩn để thực hiện Nghị quyết 88 của Quốc hội. Ông có ý kiến gì thêm?

Hãy đọc lại cẩn thận đoạn sau đây của Nghị quyết 88: “Khuyến khích các tổ chức, cá nhân biên soạn SGK trên cơ sở chương trình giáo dục phổ thông. Để chủ động triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới, Bộ GD&ĐT tổ chức việc biên soạn một bộ SGK. Bộ này được thẩm định, phê duyệt công bằng với các SGK do tổ chức, cá nhân biên soạn”.

Rõ ràng lí do mà Quốc hội yêu cầu Bộ GD&ĐT tổ chức biên soạn 1 bộ SGK là “để chủ động triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới”, điều đó phù hợp với những băn khoăn lúc bấy giờ (năm 2014) là sợ khi chương trình giáo dục ban hành ra mà không có các tổ chức, cá nhân biên soạn SGK cho các nhà trường dạy học. Nhưng thực tế những năm vừa qua đã gạt bỏ được nỗi băn khoăn đó: Đã có một số bộ SGK “xã hội hóa” bảo đảm chất lượng để các nhà trường lựa chọn. Vì vậy không cần đến bộ SGK do Bộ tổ chức biên soạn nữa.

Xin nói thêm về vai trò của các bộ SGK khác nhau: Vì “được thẩm định, phê duyệt công bằng” nên các bộ SGK đều bình đẳng, không thể nói bộ nào là chính thức, chuẩn mực hơn, bộ nào chỉ có giá trị tham khảo. Do đó, nếu nói Bộ cần biên soạn một bộ SGK chuẩn mực, các bộ khác (nếu có) chỉ là tài liệu tham khảo là trái với Nghị quyết 88, không “Khuyến khích các tổ chức, cá nhân biên soạn SGK trên cơ sở chương trình giáo dục phổ thông”; trái với Nghị quyết 29: “Đa dạng hóa nội dung, tài liệu học tập, đáp ứng yêu cầu của các bậc học, các chương trình giáo dục, đào tạo và nhu cầu học tập suốt đời của mọi người”.

Cần tiếp thu để thực hiện tốt hơn

Có ý kiến cho rằng, việc lựa mua bộ SGK chưa hoàn toàn dựa trên cơ sở chất lượng sách mà bị ảnh hưởng bởi việc tiếp thị của các nhà xuất bản và khi học sinh chuyển trường lại phải mua SGK mới (vì hai trường không sử dụng các đầu SGK giống nhau) gây lãng phí… Quan điểm của ông như thế nào về vấn đề này?

Những băn khoăn này hiện nay là chính đáng, chúng ta đang khắc phục. Về việc lựa chọn SGK, hãy đọc lại Nghị quyết 88: “Các cơ sở giáo dục phổ thông lựa chọn SGK để sử dụng dựa trên ý kiến của giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh theo hướng dẫn của Bộ GD&ĐT”. Giáo viên sẽ chọn sách nào có chất lượng nhất, phù hợp nhất với hoàn cảnh tự nhiên - xã hội của địa phương, với điều kiện dạy học của nhà trường. Các nhà xuất bản muốn bán được sách thì phải tổ chức tốt việc giới thiệu sách, tập huấn cho giáo viên. Bộ cần làm tốt hơn việc tập huấn cho giáo viên và cán bộ quản lí nhà trường về chương trình giáo dục, về phương pháp giáo dục nói chung, không tập huấn riêng theo bộ SGK nào. Hãy thực hiện đúng theo yêu cầu của Nghị quyết 88.

Về khó khăn của học sinh phải mua thêm SGK khi học chuyển trường, hiện nay chúng ta đang động viên các nhà trường xây dựng tủ sách dùng chung, bao gồm những bộ SGK do trường chọn để dạy học và có thêm một số quyển của các bộ SGK khác để giáo viên sử dụng, học sinh có thể mượn để học; học sinh lớp trước góp sách đã qua sử dụng cho học sinh lớp sau dùng. Cần làm tốt hơn việc này để khắc phục những khó khăn của một số học sinh. Sắp tới Nhà nước sẽ miễn tiền SGK cho học sinh thì những khó khăn đó sẽ không còn nữa và tủ SGK dùng chung sẽ phát huy đầy đủ tác dụng của nó.

Trước những luồng ý kiến như hiện nay, ông có đề xuất gì cho vấn đề nhiều SGK?

Tôi nghĩ không có lí do gì xác đáng cho việc hạn chế triển khai tiếp chủ trương này. Nhưng nhiều băn khoăn của phụ huynh học sinh, của xã hội cũng rất chính đáng. Bộ GD&ĐT cần nghiêm túc tiếp thu, xem xét, đưa ra các giải pháp phù hợp để tiếp tục thực hiện tốt hơn: “Một chương trình, nhiều SGK”.

Có 3 nhóm nhiệm vụ chính là: Cần báo cáo, giải trình thật rõ ràng với cán bộ, nhân dân và phụ huynh học sinh về những điểm ưu việt và sự phù hợp với xu thế chung của thế giới về “một chương trình, nhiều SGK”, khuyến khích nhiều tác giả viết SGK như những gì đã được quy định trong Nghị quyết 88 của Quốc hội. Khẩn trương có các giải pháp phù hợp để giải quyết các khó khăn, vướng mắc thực tế hiện nay khi thực hiện chủ trương này. Tiếp tục đổi mới và thực hiện tốt việc tập huấn, bồi dưỡng cho cán bộ quản lí, giáo viên hiểu đúng về chương trình giáo dục phổ thông và SGK mới, về các phương pháp giáo dục/dạy học, kiểm tra đánh giá tiên tiến để thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới trong hoàn cảnh đổi mới, sáng tạo của toàn dân tộc.

Cảm ơn ông!