Lo ngại trẻ em "thoái hoá não" vì mạng xã hội, một đất nước Đông Nam Á cân nhắc cấm người dùng dưới 13 tuổi

Khi TikTok và YouTube trở thành 'bảo mẫu ảo': Cha mẹ bất lực, chính phủ vào cuộc

Malaysia đang xem xét ban hành lệnh cấm toàn diện việc trẻ em dưới 13 tuổi tạo tài khoản mạng xã hội, trong bối cảnh lo ngại ngày càng gia tăng về ảnh hưởng của những nội dung độc hại trên Internet đối với thế hệ nhỏ tuổi. Đề xuất do Bộ Truyền thông Malaysia đưa ra đã ngay lập tức gây chú ý, không chỉ vì tính quyết liệt, mà còn bởi bối cảnh đáng lo ngại phía sau: trẻ em đang trở thành “người tiêu dùng” nội dung số quá sớm và thiếu kiểm soát.

Phát biểu trước Quốc hội hôm 29/7, Bộ trưởng Truyền thông Fahmi Fadzil đã lên tiếng cảnh báo các bậc phụ huynh về tình trạng phụ thuộc quá mức vào điện thoại và máy tính bảng để “giữ con bận rộn”. Ông nhấn mạnh: “Hầu hết nền tảng hiện nay đã có quy định cấm trẻ dưới 13 tuổi lập tài khoản. Nhưng nếu bạn bước vào bất kỳ trường học nào và hỏi học sinh tiểu học có tài khoản TikTok hay không, rất nhiều em sẽ trả lời là có. Điều đó rõ ràng vi phạm điều khoản sử dụng, và ngay cả TikTok cũng thừa nhận thực trạng này.”

Không chỉ lo ngại về quyền riêng tư hay thời lượng sử dụng thiết bị, chính phủ Malaysia đặc biệt cảnh giác với hiện tượng mà họ gọi là “thối não” (brain rot). Đây là hệ quả của việc trẻ em tiếp xúc quá nhiều với các nội dung ngắn, lặp đi lặp lại, không có giá trị giáo dục – dạng video đang tràn lan trên TikTok, YouTube Shorts và Instagram Reels. Nhiều nghiên cứu cho thấy loại nội dung này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tập trung, hành vi xã hội và thậm chí thay đổi thói quen học tập, phản ứng cảm xúc của trẻ.

Để đối phó, Bộ Truyền thông Malaysia đang cân nhắc một kế hoạch nhiều lớp: ngoài giới hạn độ tuổi, chính phủ sẽ tăng cường sản xuất các nội dung giải trí được kiểm duyệt và phù hợp với gia đình, đồng thời tích hợp các chương trình giáo dục kỹ thuật số cho trẻ từ 13 tuổi trở lên. Mục tiêu là giúp các em xây dựng kỹ năng phản biện thông tin, hiểu cách đánh giá và kiểm soát nội dung tiếp cận mỗi ngày.

Phụ huynh đồng thuận nhưng lo ngại: "Càng cấm, trẻ càng lách" 

Đề xuất của Malaysia nhanh chóng nhận được sự đồng thuận của nhiều phụ huynh. Họ cho rằng đây là biện pháp cần thiết, trong bối cảnh ngày càng nhiều trẻ nhỏ tiếp cận mạng xã hội mà không có sự giám sát thực chất. Tuy nhiên, không ít người cũng thừa nhận: quản lý con trẻ trong thế giới số không hề dễ dàng.

Azira Ghazali (32 tuổi), một bà mẹ làm kinh doanh tại Kuala Lumpur, chia sẻ: “Vợ chồng tôi phải mang việc về nhà nên không thể giám sát con suốt cả ngày. Biết rằng cần kiểm soát nội dung các con xem, nhưng thực sự không dễ. Sẽ tốt hơn nếu chính phủ có thể sàng lọc trước những thứ vô bổ trên mạng để giảm gánh nặng cho phụ huynh”.

Trong khi đó, Kelly Chang (40 tuổi), một bà mẹ nội trợ có hai con 9 và 11 tuổi, bày tỏ sự hoài nghi về tính khả thi của lệnh cấm. Theo bà, trẻ em ngày nay rất giỏi công nghệ và luôn có cách để vượt qua mọi rào cản. “Cho dù bạn có cấm cái gì, bọn trẻ cũng sẽ tìm cách truy cập. Vì đơn giản là bạn bè của chúng vẫn xem những thứ đó”, bà nói. Dù đã áp dụng giới hạn thời gian sử dụng thiết bị điện tử xuống chỉ còn 1 giờ mỗi ngày, Kelly thừa nhận con mình vẫn bị cuốn vào những nội dung kỳ quái đang nổi rầm rộ gần đây.

Một trong những trào lưu đang gây lo ngại chính là "thối não" (brainrot) – tập hợp các video do AI tạo ra với hình ảnh siêu thực, sinh vật lai kỳ dị và tên gọi vô nghĩa như “Cappuchino Assasino” hay “Chimpanzini Bananini”. Dù không chứa nội dung bạo lực hay phản cảm, những video này lại có sức hút kỳ lạ với trẻ nhỏ, khiến các em dành hàng giờ để xem liên tục mà không hiểu nội dung là gì. Đây chính là kiểu nội dung được giới chuyên gia xếp vào nhóm “phi logic, gây nhiễu”, làm giảm khả năng tiếp nhận thông tin có hệ thống.

Malaysia không phải là quốc gia duy nhất trong khu vực lo ngại về ảnh hưởng của mạng xã hội đến trẻ vị thành niên. Tuần này, Quốc hội Australia đã thông qua quy định giới hạn độ tuổi tối thiểu sử dụng YouTube và các nền tảng mạng xã hội là 16 tuổi – có hiệu lực từ tháng 12 năm nay. Trong khi đó, Malaysia từ tháng 1/2025 đã siết chặt quy định bằng cách yêu cầu tất cả nền tảng có trên 8 triệu người dùng tại nước này phải đăng ký cấp phép mới được hoạt động.

Dù còn nhiều ý kiến trái chiều, giới chức Malaysia khẳng định đây là bước đi cần thiết để “làm sạch không gian mạng” cho trẻ em. Trong bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh chóng và khả năng giám sát truyền thống ngày càng bị giới hạn, giải pháp pháp lý – kết hợp với giáo dục truyền thông – được xem là hướng đi dài hạn nhằm bảo vệ thế hệ tương lai khỏi những nội dung không phù hợp.