Giấc ngủ không chỉ là khoảng thời gian “tắt máy” của một đứa trẻ. Với trẻ nhỏ, đặc biệt trong những năm đầu đời, ngủ là lúc não bộ hoàn thiện, cơ thể tăng trưởng và cảm xúc được điều hòa. Thế nhưng không ít gia đình rơi vào vòng xoáy mệt mỏi khi con khó ngủ, ngủ chập chờn, hay tỉnh đêm, quấy khóc kéo dài. Rối loạn giấc ngủ ở trẻ nhỏ vì thế không còn là chuyện hiếm vấn đề là bố mẹ cần nhận diện đúng và hỗ trợ con theo cách phù hợp.

Rối loạn giấc ngủ ở trẻ nhỏ là gì?

Rối loạn giấc ngủ không đơn thuần là vài đêm con ngủ kém. Đó là tình trạng kéo dài, lặp lại thường xuyên, ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ của trẻ và sinh hoạt chung của gia đình. Trẻ có thể:

Khó vào giấc, trằn trọc rất lâu mới ngủ. 

Ngủ không sâu, hay giật mình, tỉnh nhiều lần trong đêm.  

Dậy quá sớm, ngủ ít hơn nhu cầu theo lứa tuổi. 

Quấy khóc ban đêm nhưng ban ngày lại mệt mỏi, cáu gắt.

Nếu tình trạng này diễn ra liên tục trong nhiều tuần, đó là tín hiệu bố mẹ không nên bỏ qua.

Nguyên nhân thường gặp: Không chỉ nằm ở “thói quen xấu”

Nhiều bố mẹ hay tự trách mình “dạy con ngủ sai”, nhưng thực tế rối loạn giấc ngủ ở trẻ nhỏ có thể đến từ nhiều yếu tố đan xen:

1. Sinh lý và phát triển: Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có chu kỳ ngủ khác người lớn; các giai đoạn phát triển (mọc răng, tập lẫy, tập đi) dễ khiến giấc ngủ bị xáo trộn. 

2. Môi trường: Ánh sáng mạnh, tiếng ồn, phòng ngủ quá nóng hoặc quá lạnh đều ảnh hưởng đến khả năng ngủ sâu của trẻ. 

3. Cảm xúc – tâm lý: Trẻ rất nhạy cảm với căng thẳng của người lớn. Một gia đình thường xuyên mệt mỏi, cáu gắt cũng khiến con khó yên giấc. 

4. Lệ thuộc vào điều kiện ngủ: Nhiều trẻ chỉ ngủ khi được bế rung, ti mẹ, ru bằng điện thoại hoặc tivi. Khi thức giấc giữa đêm mà thiếu những “điều kiện quen thuộc” này, trẻ sẽ khó tự ngủ lại.

Hệ quả nếu không được hỗ trợ kịp thời

Giấc ngủ kém không chỉ khiến bố mẹ kiệt sức. Với trẻ nhỏ, hậu quả có thể kéo dài:

Chậm tăng trưởng thể chất do hormone tăng trưởng tiết ra nhiều nhất khi ngủ sâu.

Khó tập trung, dễ cáu gắt, ăn uống kém. 

Lâu dài có thể ảnh hưởng đến khả năng điều hòa cảm xúc và hành vi.

Bố mẹ cần chú ý và hỗ trợ con như thế nào?

1. Tôn trọng nhu cầu ngủ theo độ tuổi

Mỗi lứa tuổi có nhu cầu ngủ khác nhau. Đừng ép con ngủ theo “chuẩn của nhà hàng xóm” hay những bảng biểu cứng nhắc trên mạng. Quan sát con mệt lúc nào, buồn ngủ ra sao để điều chỉnh thời gian ngủ phù hợp.

2. Thiết lập một nhịp sinh hoạt ổn định

Trẻ nhỏ cảm thấy an toàn khi mọi thứ diễn ra có thể đoán trước. Một trình tự quen thuộc trước giờ ngủ – tắm nước ấm, thay đồ, đọc sách, tắt đèn – sẽ gửi tín hiệu cho não bộ rằng đã đến lúc nghỉ ngơi.

3. Tạo môi trường ngủ thân thiện

Phòng ngủ nên yên tĩnh, ánh sáng dịu, nhiệt độ dễ chịu. Hạn chế tối đa màn hình điện tử trước giờ ngủ vì ánh sáng xanh có thể ức chế melatonin – hormone gây buồn ngủ.

4. Dạy con kỹ năng tự ngủ, nhưng không bỏ mặc cảm xúc

Hỗ trợ con tự ngủ không đồng nghĩa với việc mặc kệ con khóc. Bố mẹ có thể giảm dần sự trợ giúp (bế – vỗ – ngồi cạnh – rời xa) để con học cách tự trấn an, trong khi vẫn cảm nhận được sự hiện diện an toàn của người lớn.

5. Lắng nghe cả con và chính mình

Một em bé khó ngủ đôi khi là tấm gương phản chiếu sự kiệt sức của bố mẹ. Khi người lớn quá căng thẳng, giấc ngủ của con cũng khó yên. Đừng ngại tìm sự hỗ trợ từ người thân, hoặc tham vấn chuyên gia khi cần.

Lời kết

Rối loạn giấc ngủ ở trẻ nhỏ không phải là “lỗi” của con, cũng không phải là thất bại của bố mẹ. Đó là một giai đoạn cần nhiều thấu hiểu, kiên nhẫn và đồng hành. Khi bố mẹ chọn cách lắng nghe thay vì ép buộc, điều chỉnh thay vì trách móc, giấc ngủ sẽ dần trở lại đúng vị trí vốn có của nó: nơi con được nghỉ ngơi an toàn, và cả gia đình cùng tìm lại sự bình yên.