Trong giai đoạn những năm đầu đời, cân nặng không chỉ là con số thể hiện sự phát triển thể chất của trẻ, mà còn phản ánh tình trạng dinh dưỡng, sức khỏe tổng thể. Tuy nhiên, không ít cha mẹ lo lắng khi con có dấu hiệu nhẹ cân, thấp còi so với bạn bè đồng trang lứa. Vấn đề đặt ra là: đâu mới là giải pháp khoa học để giúp trẻ bắt kịp đà tăng trưởng?

Bác sĩ Nguyễn Việt Thanh, trưởng phòng khoa nhi bệnh viện Cà Mau, trưởng phòng khám nhi khoa Dr Thanh đã có những chia sẻ về chủ đề được nhiều mẹ quan tâm này.

Thưa bác sĩ, những nguyên nhân phổ biến nào khiến trẻ bị nhẹ cân, suy dinh dưỡng, và cha mẹ có thể nhận biết sớm tình trạng này qua những dấu hiệu nào?

Bác sĩ (BS): Câu hỏi rất hay! Theo nghiên cứu tại Việt Nam, tỷ lệ suy dinh dưỡng ở một số vùng vẫn còn khá cao, từ 6,8% đến hơn 24% tùy khu vực. Nguyên nhân chủ yếu thường là chế độ ăn không đủ năng lượng và dưỡng chất - đặc biệt thiếu protein, chất béo, vitamin và khoáng chất. Ngoài ra còn do bé hay ốm vặt, tiêu chảy kéo dài, hoặc mẹ không cho bú đủ 6 tháng đầu.

Cha mẹ có thể phát hiện sớm qua những dấu hiệu "Cờ đỏ" như: con không tăng cân đều đặn hàng tháng, thiếu năng lượng ít vận động, da khô không đàn hồi, chậm mọc răng, hay ốm liên tục. Đặc biệt, nếu trong lớp con "đội sổ" theo bảng chiều cao cân nặng WHO thì đừng chần chừ mà đưa con đi khám ngay nhé!

Khi phát hiện trẻ nhẹ cân, bác sĩ khuyến nghị cha mẹ nên điều chỉnh chế độ ăn uống hằng ngày của trẻ như thế nào để giúp trẻ tăng cân an toàn và phát triển khỏe mạnh?

BS: Đây chính là "chiến lược vàng" mà các bậc phụ huynh cần ghi nhớ! Nghiên cứu quốc tế và trong nước đều khuyến nghị tăng mật độ năng lượng của bữa ăn bằng cách bổ sung them mỡ, dầu, bơ, phô mai vào thức ăn mà không làm tăng khối lượng quá nhiều.

Cụ thể, chia nhỏ thành 5-6 bữa mỗi ngày thay vì 3 bữa lớn. Tăng cường thực phẩm giàu protein như thịt, cá, trứng, đậu phụ, kết hợp với tinh bột từ cơm, khoai, và đừng quên rau củ quả cho đủ vitamin khoáng chất. Các bác sĩ dinh dưỡng thường gợi ý "tô màu đĩa bột" - tức là làm đa dạng màu sắc món ăn để kích thích bé ăn ngon miệng hơn đấy!

Lưu ý quan trọng: tránh cho bé ăn quá nhiều đồ ngọt, các loại snack không lành mạnh vì chúng chỉ làm no bụng mà không cung cấp dưỡng chất.

Việc bổ sung sữa cho trẻ nhẹ cân, suy dinh dưỡng có vai trò ra sao, và cha mẹ nên lựa chọn loại sữa như thế nào để phù hợp với độ tuổi cũng như tình trạng dinh dưỡng của con?

BS: Đây là câu hỏi "mắc tiền” mà mọi phụ huynh đều quan tâm! Sữa đóng vai trò cực kỳ quan trọng vì cung cấp đầy đủ protein, chất béo, canxi, vitamin D và nhiều vi chất thiết yếu. Nghiên cứu ở Việt Nam và nhiều nước cho thấy việc bổ sung sữa giúp trẻ tăng cân nhanh hơn, giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng có ý nghĩa.

Với trẻ dưới 6 tháng, sữa mẹ vẫn là "vàng ròng" không gì thay thế được. Từ 6 tháng trở lên, nếu thiếu sữa mẹ, ba mẹ nên chọn sữa công thức cao năng lượng chuyên dụng cho trẻ suy dinh dưỡng (100 kcal/100ml). WHO còn khuyến nghị công thức F-100 cho trẻ suy dinh dưỡng nặng - loại này cung cấp tới 100 kcal và 2,9g protein trên 100ml, giúp bé có thể bắt kịp tăng trưởng.

Quan trọng là phải chọn sữa phù hợp độ tuổi và tham khảo ý kiến bác sĩ, đừng tự ý "đu trend" theo quảng cáo trên mạng nhé!

Sau khi điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và bổ sung sữa, cha mẹ cần theo dõi cân nặng, chiều cao của trẻ như thế nào và cần lưu ý gì để phòng ngừa tình trạng suy dinh dưỡng tái diễn?

BS: Đây là bước "then chốt" quyết định thành công! Cha mẹ nên cân đo cho con đều đặn: hàng tháng với trẻ dưới 2 tuổi, 3 tháng/lần với trẻ lớn hơn. Cân vào buổi sáng sau khi đi vệ sinh, không mặc quần áo dày để kết quả chính xác nhất.

So sánh với bảng chuẩn WHO để biết con có tăng trưởng đều không. Nếu thấy đường cong tăng trưởng "đi ngang" hoặc giảm là dấu hiệu cảnh báo cần gặp bác sĩ ngay!

Để phòng tái diễn, duy trì chế độ ăn đa dạng đủ 4 nhóm chất, giữ vệ sinh môi trường sạch sẽ, đưa con đi khám định kỳ và tiêm chủng đầy đủ. Nhớ rằng: "Phòng bệnh hơn chữa bệnh" - nuôi con khỏe từ đầu sẽ tránh được biết bao lo lắng sau này.

Cuối cùng, tôi muốn nhắn nhủ các bậc cha mẹ: đừng quá lo lắng đến mức căng thẳng, vì tâm lý thoải mái của ba mẹ cũng ảnh hưởng đến bé đấy. Hãy kiên nhẫn, yêu thương và tin tưởng vào hành trình phát triển của con mình nhé!

Vai trò của sữa trong cải thiện cân nặng

Bên cạnh bữa ăn chính, sữa và các sản phẩm từ sữa được xem là nguồn dinh dưỡng thiết yếu cho trẻ nhẹ cân. Tuy nhiên, chuyên gia cảnh báo: “Không phải loại sữa nào cũng phù hợp. Trẻ nhẹ cân, suy dinh dưỡng cần được bổ sung các loại sữa công thức chuyên biệt, có năng lượng phù hợp, giàu đạm, vi chất và dễ tiêu hóa.”

Một số dòng sữa được thiết kế riêng cho trẻ thấp còi, nhẹ cân thường chứa hàm lượng năng lượng cao hơn sữa thông thường. Ngoài ra, trong sữa còn bổ sung thêm DHA, ARA, kẽm, sắt, lysine… giúp hỗ trợ phát triển não bộ, tăng cảm giác ngon miệng và cải thiện hệ miễn dịch.