Làm mẹ tưởng chừng là công việc khó nhất rồi, nhưng đến khi con bước sang tuổi 3, tôi mới nhận ra: khó nhất chính là phân biệt đâu là sự thật, đâu là… chuyện bịa con dựng lên!

Con trai tôi đúng chuẩn “nhà biên kịch nhí”. Sáng mở mắt ra, bé chạy lại thì thầm: “Mẹ ơi, đêm qua có siêu nhân vào phòng con, siêu nhân còn cho con kẹo nữa!” Tôi cười phì, hỏi thế kẹo đâu, thì bé nghiêm túc đáp: “Con ăn hết rồi”. Thế là tôi đành ngậm ngùi công nhận – con vừa “ăn kẹo bằng trí tưởng tượng”.

 Vì sao trẻ 3 tuổi lại có những lúc bịa chuyện?

Nhiều cha mẹ ngạc nhiên khi thấy con 3 tuổi thường xuyên “bịa chuyện”: nào là “con mèo biết nói”, “hôm nay con lái xe đi siêu thị”, hay “em búp bê vừa khóc vì đói”… Có khi, bé còn bịa ra việc mình không làm hoặc chối bay chối biến một lỗi lầm rõ ràng. 

Nhiều người lớn vội quy chụp rằng “con hư, không biết thật thà”, nhưng sự thật, bịa chuyện ở tuổi 3 không phải thói quen xấu mà là một giai đoạn phát triển tâm lý tự nhiên.

1. Trí tưởng tượng phong phú

Ở tuổi lên ba, trí óc trẻ bước vào giai đoạn bùng nổ sáng tạo. Bé bắt đầu biết chơi giả vờ, nhập vai thành siêu nhân, bác sĩ hay cô giáo. Trong thế giới ấy, ranh giới giữa thật và tưởng tượng chưa rõ ràng. Vì vậy, khi con nói “có con quái vật trong tủ” hay “con vừa bay lên trời”, đó không phải là nói sai sự thật mà là bịa chuyện theo trí tưởng tượng – một phần tất yếu của tuổi thơ.

2. Ý thức về cái tôi

Khoảng 3 tuổi, trẻ bắt đầu nhận ra mình là một cá thể độc lập, có suy nghĩ và ý muốn riêng. Đồng thời, bé cũng hiểu rằng người khác không biết tất cả những gì con nghĩ trong đầu. Đây chính là nền tảng cho việc “bịa chuyện” – bé thử nghiệm xem người lớn phản ứng thế nào khi mình dựng nên một tình tiết khác thực tế.

3. Bịa chuyện để né tránh hoặc để được khen

Không ít lần, trẻ bịa chuyện vì mục đích rất đơn giản:

Tránh bị phạt: làm rơi ly sữa nhưng nói “con gấu làm đấy”.

Mong được khen: chưa rửa tay nhưng bảo “con rửa rồi”.

Với cha mẹ, đây nghe giống như gian dối, nhưng thực ra, bé mới chỉ học cách dùng lời để ứng phó tình huống. Đó là một phần trong quá trình hình thành nhận thức xã hội.

4. Thử sức mạnh của ngôn ngữ

Trẻ 3 tuổi nhận ra rằng lời nói có thể khiến người khác tin, có thể thay đổi câu chuyện. Bịa chuyện trở thành một cách thử nghiệm quyền lực của ngôn từ. Bé thấy thích thú khi “điều khiển” được suy nghĩ của bố mẹ chỉ bằng một câu bịa đặt ngộ nghĩnh. Đây chính là sự tập dượt kỹ năng giao tiếp – thứ mà sau này sẽ giúp con biết kể chuyện, thuyết phục và sáng tạo.

5. Chưa phân biệt rạch ròi thật – giả

Ở giai đoạn này, với bé, điều tưởng tượng trong đầu đôi khi cũng “thật” như một việc đã xảy ra ngoài đời. Khi con nói “con có siêu nhân trong cặp sách”, đó là sự hòa trộn giữa ước mơ và hiện thực, chứ không hẳn là cố tình lừa dối.

Cha mẹ nên phản ứng thế nào?

1. Bình tĩnh và thấu hiểu

Bịa chuyện là bước phát triển bình thường, không phải biểu hiện con hư. Cha mẹ không nên nổi nóng hay dán nhãn “con xạo”, bởi điều này có thể khiến trẻ sợ hãi và mất tự tin.

2. Đồng hành cùng trí tưởng tượng

Thay vì gạt phăng, cha mẹ có thể nhập cuộc:

Bé bảo búp bê khóc? Hãy nói: “Ồ, vậy mình cho em ăn nhé.”

Bé nói siêu nhân vừa bay qua? Có thể đáp: “Con kể mẹ nghe siêu nhân trông thế nào?”

Điều đó giúp bé vừa được công nhận trí tưởng tượng, vừa học cách phân biệt dần giữa chơi giả vờ và thực tế.

3. Dạy con giá trị của sự thật nhẹ nhàng

Nếu con bịa chuyện để trốn lỗi, cha mẹ có thể giải thích: “Con nói thật thì mẹ mới giúp được, còn nếu con bịa thì mẹ không biết phải làm sao.” Nhấn mạnh rằng thành thật sẽ giúp con được yêu thương và hỗ trợ nhiều hơn.

4. Làm gương

Cha mẹ cần sống trung thực, giữ lời hứa, bởi trẻ quan sát và bắt chước rất nhanh.

Kết luận

Bịa chuyện ở tuổi 3 không phải điều đáng lo, mà là một phần của hành trình lớn lên. Trẻ dùng trí tưởng tượng để khám phá thế giới, thử sức mạnh ngôn từ để giao tiếp, và thậm chí bịa chuyện để bảo vệ bản thân.

Điều quan trọng là cha mẹ cần hiểu, kiên nhẫn và đồng hành, thay vì trách móc. Khi được định hướng đúng, những “câu chuyện bịa” của con hôm nay sẽ trở thành nền tảng cho sự sáng tạo, khả năng kể chuyện và sự trung thực trong tương lai.