Nuôi dạy con luôn là hành trình nhiều thử thách, và với thế hệ Gen Alpha (sinh từ 2010 đến nay), những thách thức ấy càng rõ rệt hơn.

Không ít phụ huynh chia sẻ rằng khi con bước vào tuổi dậy thì sớm hoặc giai đoạn “ẩm ương” 9–13 tuổi, dường như mọi yêu cầu đơn giản của bố mẹ đều bị phản ứng: từ việc ăn uống, học hành đến chuyện đi ngủ.

Vậy, cha mẹ nên hiểu tâm lý con thế nào và xử lý ra sao trước những pha phản kháng ấy?

Hiểu về tâm lý Gen Alpha ở tuổi ẩm ương

1. Cái tôi mạnh mẽ

Gen Alpha lớn lên trong môi trường công nghệ số, được tiếp xúc với nhiều nguồn thông tin, nhiều hình mẫu. Chính vì vậy, các em thường hình thành cái tôi sớm, muốn tự quyết định, ít chấp nhận sự áp đặt.

2. Nhu cầu khẳng định bản thân

Tâm lý học phát triển chỉ ra rằng giai đoạn 9–13 tuổi là lúc trẻ tìm kiếm bản sắc cá nhân. Việc phản kháng trước yêu cầu của bố mẹ nhiều khi không phải vì ghét bỏ, mà là cách để khẳng định “con có chính kiến riêng”.

3. Nhạy cảm với sự so sánh và kiểm soát

Những đứa trẻ Gen Alpha rất dễ cảm thấy bị tổn thương khi bố mẹ so sánh với anh chị em hay bạn bè. Các em cũng nhạy bén hơn với việc bị kiểm soát quá chặt, từ đó dễ phản ứng gay gắt.

Vì sao con thường xuyên phản kháng?

Bố mẹ đưa ra mệnh lệnh thay vì gợi mở.

Con cảm thấy mình không được tôn trọng hoặc không có tiếng nói.

Con muốn thử thách ranh giới, xem bố mẹ có thực sự lắng nghe.

Thay đổi tâm sinh lý (dậy thì sớm, hormone biến động) khiến trẻ dễ nóng nảy, dễ “bật” lại người lớn.

Bố mẹ nên xử lý ra sao?

1. Không đối đầu trực diện

Khi con phản ứng, nhiều bố mẹ lập tức nổi nóng, quát mắng. Điều này chỉ làm xung đột leo thang. Cách tốt hơn là giữ bình tĩnh, tạm lùi một bước để con có thời gian hạ nhiệt.

2. Lắng nghe thay vì chỉ trích

Hãy thử đặt câu hỏi: “Con không muốn làm vì lý do gì?” hoặc “Con thấy khó khăn ở đâu?” . Trẻ sẽ cảm thấy được tôn trọng và dễ hợp tác hơn.

3. Thỏa thuận thay vì áp đặt

Ví dụ: thay vì nói “Con phải học ngay!”, bố mẹ có thể nói “Con muốn nghỉ ngơi 15 phút rồi học hay học ngay bây giờ?”. Sự lựa chọn nhỏ giúp trẻ cảm thấy có quyền tự chủ.

4. Nhất quán nhưng linh hoạt

Có những nguyên tắc cần giữ vững (an toàn, tôn trọng, trách nhiệm), nhưng trong nhiều việc nhỏ, bố mẹ có thể linh hoạt. Điều này vừa giúp trẻ học cách chịu trách nhiệm, vừa tránh xung đột không cần thiết.

5. Khen ngợi sự hợp tác

Khi con chủ động làm theo hoặc xử lý tình huống một cách chín chắn, bố mẹ nên ghi nhận. Sự khích lệ đúng lúc sẽ nuôi dưỡng hành vi tích cực.

Kết

Những đứa trẻ Gen Alpha lớn lên trong bối cảnh xã hội nhiều thay đổi, vì vậy việc các con phản ứng, thậm chí “bật lại” bố mẹ không phải là dấu hiệu hư hỏng, mà là biểu hiện của một giai đoạn phát triển tâm lý bình thường. Điều quan trọng là cha mẹ hiểu rằng: đằng sau những phản kháng ấy là nhu cầu được lắng nghe, được tôn trọng và được khẳng định bản thân.

Thay vì biến những lần cãi vã thành “trận chiến”, bố mẹ có thể biến chúng thành “cầu nối” để hiểu con hơn. Khi cha mẹ bình tĩnh, kiên nhẫn và đồng hành, con sẽ học cách trưởng thành mà không đánh mất sợi dây gắn kết với gia đình.