Cha mẹ nào mà chẳng thương con, mong con lớn lên thành công, hạnh phúc. Thế nhưng có những hành động xuất phát từ tình thương thái quá lại có thể vô tình làm hại con. Nghe thì có vẻ nghịch lý, nhưng khoa học đã chỉ ra rằng, có 4 cách nuôi dạy phổ biến mà nhiều cha mẹ nghĩ là tốt, thực ra lại gieo mầm thất bại trong tương lai. Nếu phụ huynh nào vẫn duy trì thói quen này, con càng lớn càng dễ mất tự tin, kém bản lĩnh và không thể đi xa trên đường đời.

1. Làm hộ con mọi thứ

Phụ huynh Việt thường có câu cửa miệng: “Con còn nhỏ, để bố mẹ làm cho”. Từ việc gấp quần áo, dọn phòng, đến cả việc học bài, làm thủ công, nhiều cha mẹ thường “ra tay nghĩa hiệp” giúp con. Nhưng Harvard nhấn mạnh: đây chính là một trong những sai lầm lớn nhất. Khi cha mẹ làm hộ, trẻ không có cơ hội rèn kỹ năng tự lập, giải quyết vấn đề hay chịu trách nhiệm cho hành động của mình. Lâu dần, con sẽ hình thành thói quen ỷ lại, chỉ biết dựa dẫm. Một khi ra ngoài xã hội, không ai dọn đường sẵn, trẻ sẽ lúng túng và dễ thất bại.

2. Bao bọc quá mức, ngăn con va vấp

Thấy con vấp ngã, cha mẹ lập tức đỡ dậy. Thấy con bị bạn trêu chọc, lập tức gọi giáo viên hoặc phụ huynh bạn kia. Thấy con thi trượt, cha mẹ lập tức đổ lỗi cho hoàn cảnh. Tất cả những hành động này đều xuất phát từ tình thương, nhưng nghiên cứu Harvard chỉ rõ: việc ngăn con trải qua khó khăn chính là tước đi cơ hội rèn luyện sự kiên cường. Trẻ lớn lên trong “lồng kính” sẽ thiếu khả năng đối mặt với thất bại, dễ bỏ cuộc khi gặp thử thách nhỏ. Thực tế, những đứa trẻ từng va vấp, từng học được cách đứng dậy sau sai lầm mới có khả năng thành công bền vững.

3. Nuông chiều vật chất để bù đắp tình cảm

Một trong những thói quen phổ biến ở nhiều gia đình hiện nay là thay vì dành thời gian cho con, cha mẹ chọn cách mua sắm thật nhiều. Từ đồ chơi, quần áo đến điện thoại, máy tính bảng, mọi yêu cầu của con đều được đáp ứng. Harvard cảnh báo: nuông chiều vật chất khiến trẻ dần đánh đồng tình yêu thương với đồ đạc. Con không học được giá trị của lao động, cũng không biết trân trọng thành quả. Khi bước vào đời, trẻ dễ rơi vào vòng xoáy ham muốn hưởng thụ, thiếu động lực phấn đấu, thậm chí dễ sa vào lối sống thực dụng.

4. Luôn giải quyết mâu thuẫn thay con

Khi con cãi nhau với bạn, nhiều cha mẹ ngay lập tức can thiệp: đứng ra hòa giải, thậm chí quát mắng bạn của con hoặc liên hệ với thầy cô. Nghiên cứu Harvard cho thấy, đây là cách vô tình làm mất đi kỹ năng giao tiếp xã hội của trẻ. Thay vì học cách nói chuyện, thỏa hiệp, hay chịu trách nhiệm cho lời nói, hành động, trẻ sẽ quen với việc “có người lớn lo hộ”. Hệ quả là lớn lên, con khó làm việc nhóm, dễ xung đột và không biết tự xử lý mâu thuẫn – một kỹ năng tối quan trọng trong học tập và nghề nghiệp.

Vì sao 4 hành động này lại khiến con dễ thất bại?

Điểm chung của cả 4 “sai lầm tưởng thương con” này là cha mẹ đã vô tình lấy đi cơ hội trải nghiệm của con. Nghiên cứu của Harvard khẳng định, con trẻ cần được rèn luyện qua va chạm, được thử – sai – rồi tự rút kinh nghiệm. Khi cha mẹ làm thay, bao bọc, hay che chắn, trẻ mất đi khả năng xây dựng sự kiên cường (resilience) – yếu tố quyết định thành công trong cuộc sống. Thành tích học tập có thể là điểm cộng, nhưng bản lĩnh vượt khó mới là chìa khóa giúp con trưởng thành vững vàng.

Thay vì “thương sai cách”, cha mẹ nên làm gì?

Nghiên cứu cũng đưa ra gợi ý: cha mẹ hãy trở thành “người đồng hành” chứ không phải “người thay thế”. Điều đó có nghĩa là:

- Khuyến khích con tự làm những việc trong khả năng, từ nhỏ đến lớn.

- Để con được thử sức và mắc sai lầm, sau đó nhẹ nhàng cùng con phân tích, rút kinh nghiệm.

- Đặt giới hạn vật chất: yêu thương không nằm ở món đồ đắt tiền, mà ở thời gian và sự hiện diện thật sự.

- Dạy con kỹ năng giải quyết mâu thuẫn, bằng cách lắng nghe cả hai phía, đặt câu hỏi gợi mở thay vì “nhảy vào can thiệp”.

Người ta thường nói: “Thương cho roi cho vọt, ghét cho ngọt cho bùi”. Ngày nay, dĩ nhiên không ai cổ vũ bạo lực, nhưng thông điệp đằng sau vẫn còn giá trị khi yêu thương con cần đi cùng với sự rèn giũa. Harvard đã chứng minh rằng, chỉ cần phụ huynh duy trì 4 hành động “tưởng thương con” này, thì khả năng trẻ thất bại trong tương lai là rất cao. Thay vì thế, hãy để con được sống, được vấp ngã, được học hỏi và tự trưởng thành. Bởi suy cho cùng, cha mẹ không thể đi cùng con cả đời, nhưng có thể trao cho con đôi cánh để tự bay xa.