Dưới đây là những chia sẻ của nhà văn Phan Việt về cách dạy con tự lập, kỷ luật của bố mẹ Đức trong cuốn du ký Bất hạnh là một tài sản: Một mình ở Châu Âu.

Trẻ con Đức, từ những em bé một, hai tuổi đã có ý thức kỷ luật và tự lập một cách đáng kinh ngạc: không hề có cảnh trẻ con khóc lóc, bám bố mẹ, không có cảnh bố mẹ dỗ dành, quát nạt, bú mớm, cho con ăn uống, tay xách nách mang. Trẻ em ở đây được tôn trọng như những cá thể độc lập và có ý thức, cho nên chúng được đối xử trên tinh thần như thế; và chúng cư xử lại cũng với tinh thần như thế. Không có sự bảo bọc, nuông chiều, cung phụng hoặc hách dịch với trẻ.

Khi cùng bố mẹ ra bãi biển, bọn trẻ con xuống tắm, hầu hết bố mẹ ngồi hoặc sưởi nắng ở bên trên, mặc bọn trẻ muốn làm gì thì làm. Có những đứa bé chỉ lẫm chẫm đi, hoặc còn đang bò, nhưng bố mẹ chúng mặc kệ cho chúng bò xuống mép nước hoặc nghịch cát. Họ chỉ im lặng và theo dõi từ xa chứ không kè kè bên cạnh, cũng không ngăn cản, đe dọa, khuyên bảo, dỗ dành.

Tôi quan sát một em bé còn đeo tã lẫm chẫm đi rồi bị một cơn sóng đánh ngã ngồi ra sau nhưng bố mẹ em chỉ chăm chú theo dõi mà không chạy lại giúp. Em bé lồm cồm bò dậy, tự động lùi lại rồi tiếp tục vục tay xuống nước để vầy.


Ở ngoài xa hơn một chút, những đứa bé ba, bốn tuổi; và xa hơn là bọn trẻ mười, mười lăm tuổi túm tụm đùa nhau. Chúng có thể cãi nhau và đánh nhau, và phải tự giải quyết lấy; người lớn sẽ không can thiệp ngay cả khi trẻ con quay về “mách”.

“Việc của con, con tự giải quyết,” tôi nghe một ông bố nói với đứa con khoảng sáu tuổi của mình; trong lúc đó, người mẹ nằm sưởi nắng, đọc sách.

Tôi nằm trên cát, cạnh những bụi sậy úa vàng dưới nắng hè xem bọn trẻ đùa trên bãi biển và kinh ngạc về cái cách mà người Đức dạy con. Họ kỷ luật và còn lý tính hơn người Mỹ. Được nuôi lớn trong sự bình tĩnh và kỷ luật tự nhiên như thế này, hy vọng những đứa trẻ sẽ có cơ hội giữ được sự bình tĩnh và kỷ luật trước những biến động và cám dỗ của cuộc sống người lớn sau này.