Con còi cọc dù bố mẹ cao to

Con trai chị Trần Thị Thảo, ở Hà Đông (Hà Nội) năm nay được gần 4 tuổi nhưng bề ngoài chỉ như trẻ chưa 2 tuổi. Khuôn mặt cu Bin – con chị hốc hác, người chỉ thấy xương nhô lên. Chị cho biết, gia đình chị có bà ở cùng. Bà nội hết lòng chăm sóc cháu, cho cháu ăn đủ mọi món thay đổi hàng ngày để dụ cháu ăn mà con biếng ăn hoài. Nhiều khi bà còn cầu kì mua cả con gà, chim… hầm rồi mua bổ sung canxi chả ăn thua. Con thì bé vậy nhưng vợ chồng chị Thảo lại to cao nên nhiều khi ra ngoài, mọi người trêu "bố mẹ ăn hết phần con" mà chị ngại vô cùng, như thể bố mẹ không chăm lo cho con vậy.

Trường hợp như của gia đình chị Thảo không phải là hiếm gặp. Như gia đình nhà chị Nguyễn Thị Hạnh (Bắc Ninh), con gái đã học lớp 4 nhưng chỉ như học sinh lớp 2, nặng 24kg, trong khi bố cao 1m75, mẹ cao 1m60. Khi đến chuyên gia dinh dưỡng thăm khám, nhiều bố mẹ mới giật mình về nguyên nhân vì sao bố mẹ to khỏe mà con lại thấp còi, ốm yếu như vậy.

PGS.TS Nguyễn Thị Lâm - nguyên Phó Viện trưởng, Viện dinh dưỡng Quốc gia cho rằng, phần lớn cha mẹ chỉ nghĩ là cho con ăn số lượng thật nhiều là con sẽ cao lớn. Tuy nhiên, chất lượng dinh dưỡng hợp lý trong khẩu phần ăn mới là điều quan trọng với sức khỏe của trẻ. Dinh dưỡng không khoa học, hợp lý sẽ khiến cho trẻ thấp còi mà thiếu sức đề kháng, dễ mắc các bệnh truyền nhiễm.

Thông thường, bố mẹ khi nghĩ đến việc cho con phát triển chiều cao, ăn tốt là nghĩ ngay tới việc bổ sung canxi, vitamin… mà quên đi một vi chất dinh dưỡng quan trọng là kẽm. Kẽm là thành phần tham gia gần như vào tất cả enzim nên các chuyển hóa trong cơ thể đều ảnh hưởng khi thiếu kẽm.

Thiếu kẽm dễ khiến trẻ biếng ăn, còi cọc. Ảnh minh họa

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Lâm, kẽm là chất xúc tác không thể thiếu được của ARN - polymerasa, có vai trò quan trọng trong quá trình nhân đôi AND và tổng hợp protein giúp tăng phân chia tế bào, thúc đẩy sự tăng trưởng. Bởi vậy, thiếu kẽm sự phân chia tế bào sẽ khó xảy ra bình thường làm ảnh hưởng đến tăng trưởng, gây suy dinh dưỡng thấp còi.

Ngoài ra, kẽm còn tham gia vào quá trình sinh tổng hợp và điều hòa chức năng của trục hormone dưới đồi như: GH (Growth hormone), IGF-I là những hormone tăng trưởng và kích thích tăng trưởng. Nhiều nghiên cứu đã cho thấy, kẽm có vai trò thúc đẩy tăng trưởng thông qua IGF-I. Kẽm cũng giúp duy trì, bảo vệ tế bào vị giác, khứu giác. Thiếu kẽm, sự chuyển hóa của các tế bào vị giác ảnh hưởng gây rối loạn vị giác dẫn tới biếng ăn. Trẻ khi biếng ăn dẫn tới suy dinh dưỡng, ảnh hưởng sự phát triển.

ThS. BS. Trần Khánh Vân, Phó khoa Vi chất (Viện Dinh dưỡng Quốc gia) cũng cho biết, nguyên nhân dẫn tới trẻ biếng ăn, thấp còi có nhiều nhưng thiếu kẽm gặp khá phổ biến. Nhiều trẻ bên ngoài nhìn rõ là trẻ chậm phát triển chiều cao, biếng ăn dù cho bố mẹ có tầm bổ thế nào. Khi vào viện khám mới xét ra cơ thể thiếu kẽm rất nhiều… Trẻ còn dễ nổi cáu khi bị thiếu kẽm vì đây là vi chất giúp vận chuyển canxi vào não.

Những lưu ý để phòng chống thiếu kẽm

Theo kết quả của cuộc điều tra vi chất năm 2014 – 2015 của Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho thấy có 80,3% phụ nữ có thai, 63,6% phụ nữ tuổi sinh đẻ và 69,4% trẻ em dưới 5 tuổi bị thiếu kẽm và được đánh giá là ở mức nặng về ý nghĩa sức khỏe cộng đồng. Tỷ lệ thiếu kẽm đặc biệt cao ở trẻ em dưới 5 tuổi đặc biệt cao ở miền núi (80,8%) và nông thôn (71,6%).

PGS.TS Nguyễn Thị Lâm cho hay, nhu cầu kẽm và hấp thu kẽm trong cơ thể ở trẻ dưới 1 tuổi vào khoảng 5mg/ngày, ở trẻ 1-10 tuổi khoảng 10mg/ngày, thanh thiếu niên và người trưởng thành khoảng 15mg/ngày đối với nam và 12mg/ngày đối với nữ.

Trường hợp trẻ bị thiếu kẽm thường có biểu hiện ăn không ngon, chán ăn, vị giác bất thường, rụng tóc, tiêu chảy kéo dài, thương tổn ở da và mắt, chậm lớn, cơ quan sinh dục chậm trưởng thành. Thiếu kẽm cũng gây ra sụt cân, thiếu máu, chậm lành vết thương và kém minh mẫn, rối loạn giấc ngủ…

Để phòng chống thiếu kẽm, các chuyên gia khuyến cáo, mọi người nên lựa chọn thực phẩm có nhiều kẽm như tôm, lươn, sữa, gan lợn, thịt bò, lòng đỏ trứng, cá, đậu nành, các hạt có dầu…

Ở trẻ nhũ nhi để có đủ kẽm nên cố gắng cho bú sữa mẹ vì kẽm trong sữa mẹ dễ hấp thu hơn nhiều so với sữa bò. Lượng kẽm trong sữa mẹ ở tháng đầu tiên là cao nhất (2 - 3 mg/lít), sau 3 tháng thì giảm dần còn 0,9 mg/l. Các sản phụ khi nuôi con cũng cần tăng cường ăn nhiều thực phẩm chứa kẽm.

Ngoài ra, mọi người có thể cho trẻ bổ sung các sản phẩm có kẽm dưới các dạng sirô, dạng cốm đa vi chất dinh dưỡng có chứa kẽm… Khi trẻ nhiễm khuẩn hô hấp, tiêu chảy là nhu cầu kẽm cao hơn bình thường nhưng bố mẹ cần tham khảo ý kiến của bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng nếu bổ sung cho con.

Trẻ được bổ sung kẽm đầy đủ sẽ rất tốt cho việc phát triển chiều cao cũng như việc kích thích ăn ở trẻ, nhưng thừa kẽm lại không tốt. Chúng có thể gây độc cho gan thận vì tăng thải và gây ức chế hấp thu các vi chất khác như thừa sắt ứng chế hấp thu kẽm, canxi...