Mỗi ngày, cha mẹ đều nghe con cái nói hàng trăm câu, nhưng có bao giờ bạn để ý rằng những câu nói tưởng chừng vô hại của con lại có thể ảnh hưởng đến cả cuộc đời chúng?

Có một cậu bé tên Lạc Lạc, năm nay 10 tuổi, nhưng từ nhỏ đã không tự tin vào bản thân. Mỗi lần thi không đạt kết quả tốt, cậu luôn cúi đầu, lí nhí nói với mẹ: "Con ngu lắm, con học mãi không vào".

Nghe con nói vậy, mẹ cậu cảm thấy vừa thương con vừa lo lắng, nhưng cô cũng không biết phải làm sao để giúp con. Lạc Lạc từng là một đứa trẻ rất lanh lợi, hoạt bát, tại sao càng lớn lên, cậu lại càng cảm thấy mình kém cỏi?

Một hôm, người mẹ vô tình mở lại những đoạn video cũ khi con còn bé và nhận ra một điều đáng sợ. Ngay từ khi mới 3 tuổi, Lạc Lạc đã hay nói: "Mẹ ơi, con ngu lắm".

Đến năm 5 tuổi, khi ghép hình bị sai, cậu lại lẩm bẩm: "Con chẳng bao giờ làm được đâu".

Sau này, khi lớn hơn, câu nói đó vẫn luôn lặp đi lặp lại, từ "Con học không giỏi" đến "Con không thể làm được cái này".

Vậy đây có phải là sự trùng hợp hay không? Hay chính những lời nói đó đã vô tình "lập trình" nên con người của Lạc Lạc hôm nay?

Các nhà tâm lý học gọi hiện tượng này là "hiệu ứng tự kỷ ám thị". Khi một đứa trẻ lặp đi lặp lại những câu nói tiêu cực về bản thân, não bộ của chúng sẽ tiếp nhận nó như một sự thật hiển nhiên. Đến một lúc nào đó, trẻ tin rằng mình thật sự kém cỏi, và hành vi của chúng cũng sẽ thay đổi để phản ánh suy nghĩ này.

Vậy đâu là những câu nói nguy hiểm mà trẻ thường xuyên lặp lại khiến cuộc đời chúng trở nên khó khăn hơn? Nếu cha mẹ nghe con mình nói những điều này, hãy giúp con thay đổi ngay lập tức.

1. "Con không làm được đâu!"

Lần đầu tiên tập đi xe đạp, bé Tùng chỉ mới đạp được vài vòng đã ngã xuống đất. Cậu nhóc nhăn mặt, giận dỗi ném chiếc xe sang một bên, buông một câu: "Con không làm được đâu".

Tuy nhiên, đây là một câu nói cực kỳ nguy hiểm. Khi trẻ quen với suy nghĩ mình không thể làm được, chúng sẽ luôn chọn cách bỏ cuộc ngay từ đầu thay vì thử tìm ra cách giải quyết vấn đề.

Khi lớn lên, nếu gặp khó khăn trong công việc, thay vì tìm cách khắc phục, trẻ sẽ chọn cách rút lui. Nếu gặp thất bại trong cuộc sống, thay vì kiên trì, trẻ sẽ dễ dàng chấp nhận thua cuộc.

Cha mẹ nên phản ứng như thế nào?

Cha mẹ có thể nói những câu như: "Con cứ thử lại xem, nếu chưa được thì mẹ sẽ giúp con", "Chẳng ai giỏi ngay lần đầu tiên đâu, cứ từ từ con sẽ làm được".

Hãy giúp con thay đổi cách nhìn nhận về thất bại, để chúng hiểu rằng bất kỳ ai cũng cần thời gian để học hỏi.

2. "Con học mãi cũng không giỏi được đâu"

Bé Na vốn là một cô bé lanh lợi, nhưng mỗi lần cô bé làm bài tập toán khó, em đều thở dài rồi nói: "Con học mãi cũng không giỏi được đâu".

Khi một đứa trẻ tin rằng mình không thể giỏi lên, bộ não của chúng sẽ tự động giảm nỗ lực học tập, vì nó nghĩ rằng cố gắng cũng chẳng thay đổi được gì. Thay vì tập trung vào việc tìm ra cách làm bài, chúng sẽ đánh mất động lực và học tập một cách đối phó.

Cha mẹ nên nói gì?

Cha mẹ có thể nói rằng: "Con chưa giỏi ngay bây giờ, nhưng nếu con luyện tập nhiều hơn, con sẽ thấy mình tiến bộ", "Mọi người đều có lúc gặp khó khăn, nhưng ai cố gắng nhiều hơn thì sẽ giỏi hơn".

Giúp con thay đổi suy nghĩ từ "con không giỏi" thành "con đang trên đường trở nên giỏi hơn".

3. "Con ngu lắm, con chậm chạp lắm"

Trẻ em rất dễ tự dán nhãn bản thân. Nếu chúng thất bại vài lần, chúng có thể nghĩ rằng đó là do bản thân mình kém cỏi, chứ không phải do thiếu kinh nghiệm hoặc luyện tập chưa đủ.

Nguy hiểm hơn, khi trẻ tự gọi mình là "ngu ngốc" hay "chậm chạp", chúng sẽ tin vào điều đó. Dần dần, trẻ sẽ không dám thử sức với những điều mới, luôn lo sợ bị chê cười, và mất dần sự tự tin.

Cha mẹ nên phản ứng như thế nào?

Cha mẹ có thể nói rằng: "Con không ngu đâu! Chỉ là con chưa làm quen với điều này thôi", "Ai cũng cần thời gian để học, kể cả những người giỏi nhất".

4. "Con chắc chắn sẽ thất bại thôi"

Có những đứa trẻ chưa kịp thử đã tự dự đoán rằng mình sẽ thất bại. Chúng sợ phải đối mặt với kết quả xấu, nên thà không làm còn hơn thử và thất bại.

Trẻ sẽ ngại thử thách, không dám bước ra khỏi vùng an toàn. Dù có cơ hội tốt, chúng cũng sẽ bỏ lỡ vì nghĩ rằng mình không đủ khả năng.

Cha mẹ nên nói gì?

Cha mẹ có thể nói rằng: "Con chưa thử mà, sao biết mình sẽ thất bại", "Nếu con không thử, chắc chắn con sẽ thất bại, nhưng nếu con thử, con có cơ hội chiến thắng".

5. "Con sinh ra đã thế này rồi, con không thay đổi được đâu"

Đây là câu nói khiến trẻ tự giới hạn bản thân. Nếu trẻ nghĩ rằng mình sinh ra đã chậm chạp, hậu đậu, không giỏi toán, không có năng khiếu nghệ thuật…, chúng sẽ không bao giờ cố gắng để thay đổi.

Cha mẹ nên phản ứng thế nào?

Cha mẹ có thể nói rằng: "Không có ai sinh ra đã giỏi cả, ai cũng cần luyện tập để trở nên giỏi hơn", "Mọi thứ đều có thể thay đổi, quan trọng là con có muốn hay không".

Hãy giúp con hiểu rằng khả năng của mỗi người là do rèn luyện mà có, chứ không phải do bẩm sinh.

Cha mẹ chính là người ảnh hưởng lớn nhất đến tư duy của con. Hãy giúp con thay đổi cách nói về bản thân, từ tiêu cực sang tích cực, để trẻ tự tin hơn, mạnh mẽ hơn và sẵn sàng đón nhận thử thách trong cuộc sống.