Viêm tiểu phế quản (VTPQ) là căn bệnh hàng đầu ở trẻ nhỏ, là bệnh viêm nhiễm cấp tính thường xảy ra ở trẻ dưới 24 tháng tuổi, hay gặp nhất là 3-6 tháng tuổi. Khi mắc bệnh, các phế quản nhỏ bị viêm, sưng phù, tiết nhiều dịch làm cho đường thở của trẻ chít hẹp, thậm chí tắc nghẽn. Cần được phát hiện và xử trí kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm đến tính mạng trẻ.

Triệu chứng biểu hiện

Triệu chứng ban đầu thường thấy nhất là tình trạng trẻ ho, chảy nước mũi trong, sốt vừa hoặc cao. Sau 3-5 ngày thì trẻ ho ngày càng nhiều, xuất hiện khó thở, thở rít. Những trường hợp nặng thì tím tái, thậm chí ngừng thở. Những trẻ đến bệnh viện khi thăm khám thường thấy nhịp thở của trẻ nhanh, sốt vừa, xuất hiện các cơn co kéo hô hấp, lồng ngực bị rút lõm. Tiếng thở có thể nghe ran rít, ran ngáy, thông khí phổi kém. Sau đó, trẻ ho nhiều hơn kèm khò khè và có thể bị khó thở (thở nhanh hơn, thở co kéo lồng ngực). Nặng hơn nữa trẻ có thể bỏ bú, tím tái. Bệnh có triệu chứng tương tự như hen suyễn. Thông thường, trẻ sẽ khò khè kéo dài khoảng 7 ngày, ho giảm dần trong khoảng 14 ngày rồi khỏi hẳn nếu được chăm sóc tốt. Tuy nhiên, bệnh có thể kéo dài vài tuần lễ.
Các biến chứng thường gặp

Khi trẻ có dấu hiệu bệnh, cần đưa đến bác sĩ ngay

Tất cả các trường hợp VTPQ ở trẻ, nếu không được chẩn đoán đúng bệnh và điều trị tốt sẽ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như: suy hô hấp, viêm tiểu phế quản lan tỏa, viêm phổi (do bị bội nhiễm), xẹp phổi… Cần lưu ý là bệnh có thể nặng hơn, kéo dài , nhiều biến chứng và nguy cơ tử vong cũng cao hơn trong các trường hợp sau: trẻ dưới 3 tháng tuổi, trẻ sinh non, nhẹ cân, trẻ suy dinh dưỡng, trẻ có bệnh tim, phổi, suy giảm miễn dịch.

Đây là những trẻ có nguy cơ cần được cho nhập viện sớm khi bị VTPQ.

Gần đây, người ta cũng đề cập đến mối liên quan của VTPQ với bệnh suyễn. Sau khi bị VTPQ đường thở của trẻ sẽ trở nên nhạy cảm hơn và khoảng 1/33 trẻ bị VTPQ có thể diễn biến thành bệnh suyễn sau này.

Nguyên nhân trẻ bị VTPQ

Tác nhân làm cho trẻ bị VTPQ thường là do các virus, đứng hàng đầu là virus hợp bào hô hấp (virus respiratoire syncytial viết tắt là VRS), chiếm 30 – 50% các trường hợp mắc bệnh. Virus này có 2 điểm đặc biệt: có khả năng lây lan rất mạnh nên bệnh có khả năng xảy ra thành dịch; Người lớn, trẻ lớn cũng có thể bị nhiễm VRS nhưng biểu hiện thường nhẹ, chỉ như cảm ho thông thường. Những trẻ dưới 2 tuổi bị lây nhiễm có thể biểu hiện dưới dạng nặng là VTPQ. Bệnh xảy ra quanh năm nhưng thường vào mùa lạnh. Virus cúm và á cúm cũng gây bệnh cho khoảng 25% số trẻ bị VTPQ. Ngoài ra phải kể đến adenovirus với 10% số mắc. Nếu trẻ sống trong vùng có dịch cúm hay viêm đường hô

hấp trên (do virus hợp bào) thì tỷ lệ bị lây nhiễm rất cao, do sức đề kháng ở cơ thể còn quá yếu, nhất là trẻ ở tuổi bú mẹ mà không được bú đầy đủ sữa mẹ. Những trẻ từng bị ốm do nhiễm virus trước đó như: viêm mũi họng, viêm amidan, viêm VA… đều có nguy cơ dễ bị nhiễm bệnh nếu không được chăm sóc tốt.

Điều trị và phòng bệnh

Những trẻ có dấu hiệu sau cần được nhập viện sớm: có dấu hiệu khó thở, tím tái, bú kém, có biến chứng suy hô hấp, viêm phổi, xẹp phổi… có yếu tố nguy cơ (như đã nêu trên). Các trường hợp VTPQ nhẹ, không có biến chứng, không có yếu tố nguy cơ thì có thể được chăm sóc tại nhà.

Chăm sóc tại nhà: tiếp tục cho trẻ bú hay ăn uống đầy đủ. Cho trẻ uống nhiều nước để tránh thiếu nước. Làm thông thoáng mũi cho trẻ để giúp trẻ dễ thở hơn và bú tốt hơn. Có thể nhỏ mũi 2 – 3 giọt nước muối sinh lý sau đó làm sạch mũi cho trẻ. Cho trẻ dùng thuốc đúng như chỉ dẫn của thầy thuốc. Tránh khói thuốc lá, vì có thể làm bệnh của trẻ nặng hơn và dễ bị suyễn sau này. Cần đi tái khám theo hẹn của bác sĩ.

Chăm sóc tại bệnh viện: đối với các thể thông thường không có suy hô hấp thì ngay khi vào bệnh viện, các bác sĩ sẽ tiến hành hút thông đường thở, giải phóng các chất xuất tiết. Dùng thuốc giãn phế quản dạng khí dung có tác dụng nhanh như: ventolin, bricanyl, salbutamol. Kết hợp với vật lý liệu pháp hô hấp, vỗ rung, hút đờm. Những trẻ sốt cao, nôn, thở nhanh phải bù đủ dịch và điện giải theo nhu cầu cơ thể trẻ. Cần cho trẻ dinh dưỡng đủ chất và cân nhắc cẩn thận trước khi sử dụng kháng sinh. Đối với những trường hợp nặng có suy hô hấp thì phải sử dụng liệu pháp oxy. Muốn phòng bệnh có hiệu quả, các bà mẹ nên cho trẻ bú sữa mẹ đến 2 tuổi, không để trẻ bị lạnh, giữ cho môi trường sống của trẻ được trong lành, không cho trẻ tiếp xúc với khói bếp than, khói thuốc lá, mầm bệnh. Khi đi ra đường nên giữ ấm và bảo vệ đường hô hấp trên cho trẻ, có thể sử dụng nước muối sinh lý 0,9% nhỏ vào mắt, mũi cho trẻ sau khi đi chơi về. Những trẻ bị các bệnh tim, phổi bẩm sinh càng đặc biệt chú ý, nếu có những biểu hiện bệnh như: sốt, ho, khó thở cần đưa ngay đến các chuyên khoa hô hấp, để được điều trị đúng.