Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm lây từ người sang người dẫn đến dịch tay chân miệng do virus đường ruột gây ra. Biểu hiện đặc trưng của bệnh đó là khiến vùng da bị tổn thương, vùng niêm mạc tồn tại dưới dạng phỏng nước tập trung chủ yếu tại miệng, lòng bàn tay, bàn chân. Bước vào mùa nắng nóng, dịch tay chân miệng gia tăng khiến nhiều phụ huynh không khỏi lo lắng cho sức khỏe của con mình.

Nhiều người vẫn nhầm lẫn tay chân miệng với các bệnh khác như sốt phát ban hay sốt xuất huyết bởi dấu hiệu ban đầu của các bệnh này khá giống nhau. Không ít trường hợp bị nhầm lẫn dẫn đến loạt hậu quả khó lường. 

Mới đây, một người mẹ tên Hà (sống tại Hà Nội) chia sẻ câu chuyện là bài học cảnh tỉnh cho các bậc phụ huynh khác. Cụ thể, con gái 3 tuổi của chị Hà bị sốt kèm xuất hiện vài nốt phát ban trên da. Mẹ cho rằng con bị sốt phát ban nên tự ý mua một số loại thuốc về điều trị mà không hề biết con đã bị tay chân miệng. 

Sau 3 ngày, bé không đỡ, quấy khóc, thậm chí nôn trớ liên tục khi ăn, cơ thể bé nổi nốt đỏ, vân tím, cổ họng xuất hiện vết loét khá lớn. Lúc này, mẹ mới hoang mang đưa con đến bệnh viện để khám. Sau khi nghe bác sĩ thông báo con đã mắc bệnh chân tay miệng nặng độ 4, bắt đầu xuất hiện biến chứng hô hấp mẹ mới giật mình hối hận. 

Ngay lập tức, bé được nhập viện và điều trị tích cực, 2 ngày sau dần hồi phục, sức khỏe ổn định. Như vậy, do nhầm lẫn tai hại về các biểu hiện ban đầu, dẫn đến đoán nhầm bệnh có thể gây ra nguy hiểm cho trẻ nhỏ. Đây cũng là lời cảnh tỉnh cho một số phụ huynh có suy nghĩ chủ quan tự chữa tại nhà cho con trong khi vốn hiểu biết về các mặt bệnh chưa đầy đủ.

Theo bác sĩ Trần Văn Bàn - Trưởng khoa Nhi Hồng Ngọc, nếu trẻ mắc chân tay miệng, mẹ lưu ý những dấu hiệu như sau: bé sốt nhẹ hoặc cao, và có những tổn thương ở da như: rát đỏ, mụn nước ở các vị trí đặc biệt như họng, quanh miệng, lòng bàn tay, lòng bàn chân, mông, đầu gối... Sau vài ngày, con quấy khóc dai dẳng kéo dài, thậm chí cả đêm không ngủ (cứ 15 – 20 phút lại tỉnh giấc) và hay giật mình liên tục.

Để không bị nhầm lẫn, mẹ có thể thử theo cách sau:

- Sốt phát ban: mẹ hãy dùng ngón tay cái và ngón trỏ để căng vùng da tại nốt phát ban đỏ hoặc căng vùng da bị xung huyết. Sau khi căng da ra, nếu chấm đỏ biến mất, cho thấy đây là ban của sốt phát ban. Ban mọc toàn thân, ban mịn, không có phỏng nước trên các ban rát đỏ đó.

- Chân tay miệng: khởi điểm sẽ có các ban rát đỏ tập trung ở lòng bàn chân, lòng bàn tay, mông, gối, khuỷu tay và đặc biệt có tổn thương trong niêm mạc miệng, sau đó trên nền các ban rát đỏ sẽ có các nốt phỏng nước li ti.

Triệu chứng lâm sàng của bệnh chân tay miệng ở trẻ

- Khởi phát trong vòng 1 đến 2 ngày với triệu chứng sốt nhẹ, mệt mỏi, đau họng, biếng ăn, tiêu chảy.

- Giai đoạn toàn phát: Kéo dài 3-10 ngày với các triệu chứng điển hình của bệnh như:

+ Loét miệng: Xuất hiện các vết loét đỏ hay phỏng nước ở niêm mạc miệng, lợi, lưỡi, đau miệng dẫn đến trẻ bỏ ăn, bỏ bú, tăng tiết nước bọt, trẻ quấy khóc.

+ Phát ban trên da dạng phỏng nước: Vị trí xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, gối, mông tồn tại khoảng 1 tuần, sau đó sẽ để lại vết thâm, rất hiếm khi loét hay bội nhiễm.

+ Biểu hiện toàn thân như: Sốt nhẹ, nôn, nếu sốt cao cần chú ý các biến chứng dễ xảy ra.

+ Giai đoạn lui bệnh: Thường từ 3-5 ngày sau, trẻ hồi phục hoàn toàn nếu không có biến chứng.

Trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh bị chân tay miệng phải làm sao?

Đối với bệnh chân tay miệng ở trẻ em, không có phương pháp đặc trị nào. Cách điều trị bệnh tại nhà hữu hiệu nhất là chăm sóc cho trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh bị tay chân miệng thật tốt. Để giảm bớt các triệu chứng bệnh chân tay miệng ở trẻ, cha mẹ cần:

- Uống nhiều chất lỏng để tránh mất nước, lý tưởng là nước hoặc sữa.

- Đối với trẻ lớn tuổi hơn, cha mẹ cần cho con ăn nhiều thức ăn mềm như cháo, canh, soup, để bé không có cảm giác khó chịu khi ăn và nhai nuốt.

- Dùng loại thuốc giảm đau và hạ sốt, chẳng hạn như paracetamol hoặc ibuprofen, để giảm đau họng và sốt, không nên dùng aspirin cho trẻ em dưới 16 tuổi.

- Dùng nước ấm để súc miệng cho trẻ để giúp giảm khó chịu do loét miệng. Trong một số trường hợp, có thể tham khảo ý kiến bác sĩ để dùng gel bôi miệng, nước súc miệng hoặc thuốc xịt trị loét miệng cho trẻ.

- Cho trẻ nghỉ ngơi tại nhà, không đi học hoặc đến nơi đông người để làm giảm bớt sự lây lan.

- Khi trẻ có những triệu chứng trở nặng hơn, cha mẹ cần cho con đi khám bác sĩ. Các triệu chứng nặng như:

+ Trẻ không ăn/uống bất kỳ thứ gì, bé có các dấu hiệu bị mất nước, chẳng hạn như không phản ứng, đi tiểu ít hoặc không có nước tiểu, hoặc tay và chân lạnh.

+ Bé bị mất ý thức, co giật, suy nhược.

+ Trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi bị sốt từ 38 độ C trở lên hoặc từ 3 đến 6 tháng tuổi bị sốt từ 39 độ C trở lên.

+ Da bé trở nên rất đau, đỏ, sưng và nóng, hoặc chảy mủ.

+ Các triệu chứng ngày càng nặng hơn hoặc không được cải thiện sau 7 đến 10 ngày.

Cách phòng tránh bệnh chân tay miệng ở trẻ

- Cho bé nghỉ ngơi ở nhà, không cho con tiếp xúc với các trẻ khác cho đến khi bé khỏi bệnh.

- Dùng khăn giấy để che miệng và mũi khi bé bị ho hoặc hắt hơi và bỏ khăn giấy đã sử dụng vào thùng càng sớm càng tốt.

- Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước cho trẻ, đặc biệt là sau khi đi vệ sinh, ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc với tã lót và trước khi người lớn chế biến thức ăn cho trẻ.

- Tránh cho trẻ dùng chung cốc, đồ dùng, khăn tắm và quần áo với những người bị nhiễm bệnh.

- Vệ sinh môi trường sống: Lau phòng ở của bệnh nhân, khử khuẩn bề mặt, giường bệnh, buồng bệnh bằng Cloramin B 2%.

- Xử lý chất thải, quần áo, khăn trải giường của bệnh nhân và dụng cụ chăm sóc sử dụng lại theo quy trình phòng bệnh lây qua đường tiêu hoá.

- Người nhà hay nhân viên y tế cần rửa tay bằng xà phòng sau khi thay quần áo, tã, sau khi tiếp xúc với phân, nước bọt, sau thăm khám...

- Thực hiện tốt việc ăn chín, uống sôi và đảm bảo các dụng cụ nấu nướng, chén bát đã được rửa sạch sẽ trước khi sử dụng.

- Dạy trẻ cách rửa tay sạch sẽ.

Khi trẻ bị chân tay miệng cần kiêng gì?

- Tránh các loại nước ép trái cây có nhiều axit như nước cam. Chúng có thể gây kích ứng các vết loét miệng.

- Trẻ bị tay chân miệng nên kiêng những thực phẩm chua, cay, mặn, nóng để ngăn ngừa tình trạng khó kích ứng niêm mạc miệng.

- Hạn chế cho bé tiếp xúc với nhiều người nhằm giảm thiểu tối đa nguy cơ lây nhiễm chéo.

- Cố gắng chú ý để con không làm vỡ các nốt phồng rộp.

- Không nên cho trẻ đến những nơi nhiều khói bụi, thiếu vệ sinh sạch sẽ.

- Kiêng ép con ăn quá nhiều bởi lúc này bé đang mệt và khẩu vị cũng theo đó mà bị ảnh hưởng.