Suốt ngày bị bạn bè trêu

Đây là tình cảnh của bé H.T (11 tuổi, TP Hồ Chí Minh). Theo lời gia đình, ngay từ khi bé 2 tuổi, phụ huynh đã nhận thấy bé thấp hơn so với những bạn đồng trang lứa nên cho bé tăng cường dinh dưỡng khoa học.

Tuy nhiên, do không thấy sự thay đổi ở bé, phụ huynh cho bé thăm khám nhi ở một số bệnh viện lớn tại thành phố, thậm chí từng sang Singapore nhưng không tìm ra được nguyên nhân.

Dù khá nản nhưng tháng 9 năm 2019, gia đình bé quyết định đến Bệnh viện Nguyễn Tri Phương dù không “hy vọng gì nhiều”. Lúc này H.T đã 9 tuổi chỉ cao 127,5 cm, nặng 26,6 kg.

Tương tự H.T, một bé trai khác đến bệnh viện Nguyễn Tri Phương khi đã 7 tuổi nhưng chỉ cao 113 cm, nặng 26 kg. Theo gia đình từ năm 4 tuổi, chiều cao bé tăng rất chậm (3-4 cm/năm). Đi học con luôn được đứng đầu hàng vì “thấp nhất lớp”. Khốn khổ hơn, con luôn bị các bạn trêu “người lùn”, “tý hon”…

Tại bệnh viện cả hai bệnh nhân sau khi được thăm khám, làm các xét nghiệm đều được xác định trẻ chậm phát triển chiều cao do thiếu hormone tăng trưởng (GH). Rất mừng, cả hai đều có kết quả khả quan.

Nếu như bé H.T sau 1 năm 4 tháng điều trị bằng GH, bé đã tăng thêm 14 cm. Hiện tại, bé vẫn đang tiếp tục điều trị và được theo dõi chiều cao, sự phát triển thể chất đều đặn.

Đối với bé được bị gọi “tý hon” đến viện lúc 7 tuổi được chỉ định điều trị GH và điều trị liên tục trong 6 năm. Khi bé 13 tuổi, bé xuất hiện dấu hiệu dậy thì và gia đình quyết định ngưng điều trị. Thời điểm ngưng điều trị chiều cao của bé là 155cm, nằm trong mức trung bình so với tuổi (trung bình bé tăng 7-8 cm/ năm). Sau dậy thì 1 năm, chiều cao bé đạt được là 165 cm...

Bác sĩ Trần Thị Ngọc Anh - Khoa Nội tiết, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương cho biết, thiếu GH là một rối loạn nội tiết phổ biến, một trong những nguyên nhân quan trọng gây chậm tăng trưởng chiều cao ở trẻ. Tình trạng này xảy ra khi cơ thể gặp vấn đề về sản xuất và phóng thích hormone tăng trưởng không đủ.

Thiếu GH có thể do bẩm sinh hoặc mắc phải do tổn thương tuyến yên, chấn thương đầu nặng, u não hoặc nhiễm trùng dạng viêm màng não và viêm não… Thiếu GH có thể bẩm sinh hoặc mắc phải, xảy ra ở bất kỳ thời điểm nào. Trong một số trường hợp việc thiếu GH không xác định được nguyên nhân.

“Trong cơ thể người, GH được tiết ra từ tuyến yên ở não. GH đóng vai trò quan trọng lên sự phát triển của hệ cơ xương, quyết định chiều cao của cơ thể; đồng thời GH còn tác động lên chức năng chuyển hóa của cơ thể bao gồm sự phân bố dịch, chuyển hóa lipid, prorein, cacbohydrate, sức cơ và hệ tim mạch.

Thiếu GH ở trẻ em có thể đơn độc hoặc đi kèm với sự thiếu hụt các hormone tuyến yên khác. Trẻ thiếu GH sẽ có chiều cao thấp hơn so với tuổi (dưới 2-3 độ lệch chuẩn dựa trên biểu đồ tăng trưởng), tốc độ tăng trưởng chậm (dưới 1,5 SD trong 1 năm hoặc dưới 5 cm/năm).

Thiếu tập trung, trí nhớ kém nếu không được điều trị kịp thời 

Đáng lưu ý, thống kê từ chương trình “Tầm soát chậm tăng trưởng chiều cao ở trẻ em” được thực hiện miễn phí tại Bệnh viện Nguyễn Tri Phương từ năm 2017 đến nay cho thấy đã có 1.700 trẻ tham gia trong đó phát hiện hơn 140 trẻ được phát hiện thiếu hormone tăng trưởng.

TS. BS. Lê Cao Phương Duy - Phó Giám đốc Bệnh viện Nguyễn Tri Phương cho biết: thông thường, trẻ mới sinh có chiều cao 48-52cm, trong năm đầu bé tăng khoảng 20-25cm, sang năm thứ 2 tăng 12cm, năm thứ 3 tăng 10 cm, năm thứ 4 tăng 7cm.

Từ 4 tuổi trở đi, phụ huynh cần chú ý nhiều hơn đến tốc độ tăng trưởng chiều cao của trẻ. Từ năm 4-11 tuổi, trẻ sẽ tăng trung bình 4-6cm/năm. Nếu trẻ không đạt mức tăng trưởng chiều cao bình thường đó, cha mẹ nên nghĩ ngay đến việc cho trẻ đi khám và tầm soát chậm tăng trưởng chiều cao sớm.

“Có nhiều yếu tố chi phối sự phát triển chiều cao của trẻ, bao gồm: di truyền, dinh dưỡng, môi trường sống, chế độ sinh hoạt, thể dục thể thao, hormone tăng trưởng (GH)… Trong đó, yếu tố di truyền là không thể thay đổi được. Riêng trường hợp chậm tăng trưởng do thiếu GH, theo thống kê, trên thế giới, ước tính chỉ chiếm tỷ lệ khoảng 1/3000 - 1/4.000 nhưng đây là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến chậm tăng trưởng ở trẻ em và rất khó nhận biết.

Nếu không được điều trị, trẻ thiếu GH có chiều cao trung bình chỉ từ 135 - 145 cm, thấp hơn nhiều so với chiều cao tối đa có thể đạt được. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến công việc, cuộc sống sau này của trẻ mà còn có thể khiến tâm lý của trẻ bị ảnh hưởng vì sự mặc cảm, tự ti khi so với bạn bè đồng trang lứa”, TS. BS. Lê Cao Phương Duy nhấn mạnh.

Bổ sung thêm, BS. Ngọc Anh cho biết trẻ thiếu GH ở thể nhẹ, dù không ảnh hưởng đến sức khoẻ nhưng chiều cao hạn chế (thấp hơn nhiều so với trung bình) có thể khiến trẻ mặc cảm, tự ti cũng như không thể tham gia các hoạt động/công việc có kèm theo yêu cầu về chiều cao.

“Riêng đối với trẻ thiếu GH nặng có thể có những biểu hiện như giảm sản vùng mặt giữa (tạo nên gương mặt giống búp bê), tay chân nhỏ, bộ phận sinh dục nhỏ ở nam...

Một số trẻ GH có thể có mỡ quanh vùng bụng, mũm mĩm dù tỷ lệ cơ thể bình thường. Trẻ thiếu GH cũng có thể sẽ thường xuyên thấy mệt mỏi. Ngoài ra, một số các triệu chứng về tâm lý cũng có thể xảy ra với trẻ thiếu GH như thiếu tập trung, trí nhớ kém…”, BS Ngọc Anh cho hay.

Câu hỏi đặt ra làm sao để nhận ra con chậm phát triển chiều cao?

Trả lời câu hỏi này, BS. Ngọc Anh cho biết: “Cách tốt nhất để phát hiện chậm tăng trưởng chiều cao là đo chiều cao hàng tháng và dựa vào biểu đồ tăng trưởng. Nếu đường cong biểu diễn chiều cao nằm ngang hoặc đi xuống thì phụ huynh cần cho trẻ thăm khám ngay. Nếu trẻ chậm cao do thiếu GH, việc điều trị cần được thực hiện sớm, tốt nhất là trong giai đoạn từ 4-13 tuổi.

"Nếu để qua tuổi dậy thì, thường là sau 13 tuổi, khi các sụn xương trẻ đóng lại, việc điều trị sẽ không còn hiệu quả nữa. Mục tiêu của điều trị thiếu GH là giúp trẻ tăng chiều cao càng gần mức bình thường càng tốt. Với trẻ chậm cao do thiếu GH, nếu điều trị sớm, có thể bắt kịp tăng trưởng của các trẻ bình thường và hầu như sẽ đạt được chiều cao tối đa lúc trưởng thành theo di truyền của từng trẻ”, BS Ngọc Anh cho hay.

Được biết, từ ngày 25/06 đến ngày 17/07, Khoa Nội tiết bệnh viện Nguyễn Tri Phương sẽ tổ chức chương trình “Tầm soát chậm tăng trưởng chiều cao ở trẻ em”  hoàn toàn miễn phí nhằm  phát hiện sớm và theo dõi các bất thường về tăng trưởng chiều cao ở trẻ, đặc biệt do thiếu hormone tăng trưởng. Đây là chương trình hỗ trợ cộng đồng thường niên của bệnh viện và là năm thứ 6 liên tiếp bệnh viện tổ chức chương trình này.