Chỉ số tăng trưởng của trẻ từ lâu đã tạo một áp lực lên các bà mẹ trẻ. Nhìn con thấp bé hơn các bạn đồng trang lứa thì các ông bố bà mẹ luôn lo lắng. Để giúp các bậc phụ huynh giải quyết nỗi lo này cũng như hiểu rõ hơn về chỉ số tăng trưởng, Chuyên gia dinh dưỡng Anh Nguyễn, hiện đang sống và làm việc tại UK đã chỉ ra những lưu ý quan trọng về dinh dưỡng, đặc biệt là cách lựa chọn loại dưỡng chất trong sản phẩm dinh dưỡng đảm bảo chất lượng và sự phát triển cho bé yêu.

Đầu tiên, xin cảm ơn chuyên gia đã dành thời gian cho buổi phỏng vấn này!

Thưa chuyên gia, khi nói về chỉ số tăng trưởng của trẻ em Việt Nam, chúng ta có những đánh giá như thế nào?

Tôi đã theo dõi một số nghiên cứu về xu hướng tăng trưởng của trẻ em ở Việt Nam và nhận thấy có ba điểm đáng chú ý sau:

Mặc dù vẫn là quốc gia có chiều cao trung bình khiêm tốn trong khu vực và thế giới, nhưng khi nhìn lại 35 năm từ 1985, chiều cao của trẻ em Việt Nam có xu hướng thay đổi tích cực, đã tăng đáng kể, trong khi đó sự tăng BMI cũng khỏe mạnh.

Tuy nhiên, vấn đề thiếu hụt dinh dưỡng vẫn diễn ra. Đặc biệt, khi nói về thiếu hụt dinh dưỡng, cần phải tập trung xa hơn. Không chỉ là can thiệp khi trẻ sinh ra, mà cần can thiệp sớm trước sinh và thậm chí là sức khỏe phụ nữ trong độ tuổi sinh sản.

Thứ ba là vấn đề béo phì ở trẻ em Việt Nam. Một nghiên cứu tổng quan năm 2015 cho thấy trẻ thành thị có cân nặng lớn hơn so với trẻ nông thôn. Điển hình, một nghiên cứu ở Hà Nội cho thấy sự chênh lệch lớn tỷ lệ béo phì ở trẻ giữa nông thôn và thành thị là cách biệt (7.6% và 21.1%).

Việc cha mẹ so sánh chỉ số chiều cao, cân nặng của con với bạn bè có phải cách thức đúng để nuôi con không thưa chuyên gia?

Điều này không đúng! Một số cha mẹ thường đánh đồng khái niệm to lớn với cao lớn.

Quan niệm này đã khiến nhiều cha mẹ ép con ăn nhiều thịt, nhiều cháo, cơm, uống nhiều sữa mỗi ngày chỉ vì muốn con cao khỏe như những trẻ em khác. Nuôi con bằng cách "vỗ béo" chỉ làm bé tăng nguy cơ các bệnh tim mạch, đái tháo đường…không giúp trẻ cao lớn hơn khi trưởng thành.

Vậy thưa chuyên gia, quan điểm đúng khi nhìn nhận vấn đề chỉ số tăng trưởng của trẻ là gì?

Cân nặng và chiều cao đều là những chỉ tiêu quan trọng để đánh giá trạng thái dinh dưỡng của trẻ ở bất kì độ tuổi nào.

Nhưng, một điều chúng ta cần hiểu là mỗi đứa trẻ là một cá thể riêng biệt. Giá trị chúng ta tra trên biểu đồ tăng trưởng là đến từ dữ liệu của toàn dân số, nó không phản ánh hoàn toàn tính chất của 1 cá nhân, nó chỉ cho thấy xu hướng và phạm vi tại 1 số thời điểm nhất định trong phát triển.

Nói cách khác, giá trị 1 con số tại 1 thời điểm không phản ánh liệu trẻ có vấn đề hay không, mà chỉ là 1 dấu hiệu để quan tâm. Xu hướng phát triển của trẻ qua một giai đoạn mới chính là câu trả lời.

Trong tương lai chúng ta có nhiều dữ liệu hơn về mã di truyền cá nhân-thì đáp án sẽ cá nhân hóa hơn. Nếu chỉ chăm chăm vào con số, cha mẹ có thể dẫn đến những hành vi không đúng như ép trẻ ăn –gia tăng nguy cơ thừa cân béo phì vì trẻ ăn nhiều hơn lượng trẻ cần; tập trung chỉ vào 1 số thực phẩm dinh dưỡng – giảm tính đa dạng và còn nhiều vấn đề khác.

Thưa chuyên gia, thế còn yếu tố di truyền, gen tác động bao nhiêu % đến chiều cao của trẻ?

Trước đây, nhiều nghiên cứu trên nhóm trẻ sinh đôi cho thấy di truyền có thể chiếm 80% chiều cao kỳ vọng lúc trưởng thành.

Tuy nhiên, với những bằng chứng mới về phân tích gen đã cho thấy chiều cao được quyết định chỉ bởi 40-50% gen, phần còn lại có thể liên quan đến yếu tố môi trường như stress, dinh dưỡng, vận động, một số bệnh… Thêm vào, 1 nghiên cứu dữ liệu lớn đến 65 triệu người từ 200 quốc gia đã nhấn mạnh dinh dưỡng kém lúc nhỏ có liên quan đến sự mất mát chiều cao khi lớn.

Cụ thể hơn, dinh dưỡng và hấp thu dinh dưỡng có vai trò như thế nào đến sự phát triển chiều cao và cân nặng?

Dinh dưỡng là yêu cầu chính yếu và khả năng hấp thụ tốt là điều kiện cần để đạt trạng thái dinh dưỡng tốt. Nhóm nghiên cứu của Krajmalnik-Brown năm 2012 đã cho biết hệ vi sinh vật đường ruột có vai trò trong việc điều hòa năng lượng của cơ thể và hỗ trợ cơ thể hấp thụ đa dạng chất dinh dưỡng từ thực phẩm.

Bố mẹ nên bảo vệ hệ tiêu hóa trẻ luôn khỏe mạnh là một trong những cách hiệu quả để giúp trẻ hấp thụ tốt để cao lớn, vì đây là nơi tiếp nhận – cung cấp chất dinh dưỡng cho toàn cơ thể. Hệ tiêu hóa khỏe có sự đóng góp phần lớn của những lợi khuẩn đường ruột. Để giúp phát triển và cân bằng các lợi khuẩn đường ruột, trẻ có thể dùng các loại thực phẩm, sữa chua hoặc sữa chứa lợi khuẩn

Chuyên gia có thể gợi ý những giải pháp mẹ có thể thực hiện để giúp trẻ tăng trường hấp thụ cho trẻ?

Hấp thụ tốt chất dinh dưỡng là quan trọng để cơ thể phát triển đầy đủ cả về thể chất và tinh thần. Vì vậy, cần quan tâm nhiều về hệ tiêu hóa của trẻ. Để giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh không thể bỏ qua vai trò của hệ lợi khuẩn đường ruột. Lợi khuẩn Bifidobacteria (Bifidus) là một trong những lợi khuẩn hỗ trợ tăng cường chức năng miễn dịch của cơ thể. Trong một báo cáo của Hiệp hội Tiêu hóa - Gan mật - Dinh dưỡng Nhi khoa châu Âu về lợi khuẩn - probiotics, nhiều bằng chứng cho thấy sự hiệu quả và tính an toàn của lợi khuẩn Bifidobacteria (Bifidus) cho trẻ em. Do đó, mẹ có thể bổ sung cho con lợi khuẩn Bifidus qua các sản phẩm dinh dưỡng phù hợp với lứa tuổi và theo sự tư vấn của các chuyên gia, bác sĩ.

TS. Stiemsma chia sẻ: Giai đoạn 2-3 tuổi, là quan trọng cho sự ổn định và trưởng thành về chức năng của hệ vi sinh vật đường ruột. Nó liên quan không chỉ đến sự tăng trưởng khỏe mạnh của trẻ trong những năm đầu đời mà còn liên quan đến sự "mở" hay "tắt" nhiều bệnh mãn tính khi trẻ lớn.

Trong chế độ dinh dưỡng, nguồn đạm chất lượng và đa dạng sẽ cung cấp những axit amin thiết yếu cho các hoạt động tư duy và nhận thức, giúp não bộ phát triển. Các bậc phụ huynh có thể chia nhỏ khẩu phần ăn của bé, với nguồn đạm từ thịt, cá, trứng, sữa cho các bữa ăn.

Theo hướng dẫn của Viện Dinh dưỡng quốc gia Việt Nam, lượng đạm khuyến cáo cho bé 3-5 tuổi là 25g/ngày, trong đó nên có 50% từ nguồn động vật để đảm bảo cung cấp đủ sắt cho bé. Với trẻ trên 2 tuổi, cha mẹ nên chọn sản phẩm dinh dưỡng có "đạm chất lượng cao" với hàm lượng đạm phù hợp - không quá thấp, không quá cao - để đa dạng hóa nguồn cung cấp và giúp trẻ hấp thụ tối đa các nguồn dưỡng chất được cung cấp.

Bên cạnh yếu tố hấp thụ tốt, cha mẹ phải hiểu về nhu cầu của trẻ theo mỗi độ tuổi, lấy sự đa dạng và cân bằng làm trung tâm trong thiết kế bữa ăn của trẻ cũng như tạo môi trường ăn uống tích cực và tương tác. Từ đó, trẻ mới có thể phát triển khỏe mạnh cả về chiều cao lẫn cân nặng

Như vậy, có thể nói vui rằng hấp thụ tốt, tiêu hóa khỏe, dinh dưỡng khoa học chính là chìa khoá "hack" chiều cao cân nặng cho trẻ phải không thưa chuyên gia?

Theo tôi, chỉ cần giúp trẻ có hệ tiêu hóa khỏe mạnh, chế độ dinh dưỡng đa dạng, đúng nhu cầu của trẻ là cha mẹ có thể xóa bỏ áp lực về chỉ số tăng trưởng chiều cao và cân nặng của con mình.

Để làm được điều đó, bố mẹ cần trang bị kiến thức đúng đắn, khoa học về sức khỏe, việc lựa chọn dinh dưỡng phải dựa trên chất lượng sản phẩm, công thức phù hợp cũng như nguồn gốc xuất xứ. Khi trẻ có nền tảng thể chất vững vàng, được hỗ trợ về tinh thần thì con sẽ thoải mái học tập, vui chơi để phát triển cao lớn khỏe mạnh hơn trong tương lai. Đặc biệt, phụ huynh có thể bổ sung các loại sữa có lượng đạm whey vượt trội sẽ giúp trẻ tiêu hóa dễ dàng hơn, nhờ đó trẻ hấp thu tốt để cân nặng, chiều cao phát triển đúng chuẩn ở từng giai đoạn