Không bậc cha mẹ nào mong muốn thấy con mình chán nản và mất hứng thú với việc học. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh không nhận ra khi nào con họ bắt đầu đánh mất sự tò mò trong học tập. Đây là nhận định của Jenny Anderson, tác giả và nhà nghiên cứu về nuôi dạy con người Mỹ.

Tin vui là cha mẹ có thể chủ động khuyến khích con cái khám phá và tìm kiếm cơ hội học hỏi mà không cần phải thúc ép. Jenny Anderson cùng với chuyên gia giáo dục Rebecca Winthrop, đồng tác giả cuốn sách "The Disengaged Teen" (tạm dịch: "Thiếu niên mất kết nối") đã có những chia sẻ thú vị liên quan tới vấn đề này.

Một cuộc khảo sát với 65.000 học sinh từ lớp 3 đến lớp 12 mà Rebecca Winthrop thực hiện với Viện Brookings cho thấy 75% học sinh lớp 3 cho biết chúng "rất thích" đi học, nhưng con số này giảm xuống chỉ còn 25% ở học sinh lớp 10. Trong khi đó, 65% phụ huynh của học sinh lớp 10 tin rằng con mình vẫn yêu thích trường học.

"Có một sự lệch pha rõ rệt", Anderson chia sẻ trên podcast Raising Good Humans vào đầu tháng 2/2025.

Những đứa trẻ thực sự gắn kết với trường học, nghĩa là chúng tò mò và có động lực tự thân để học tập, thường có thành tích tốt hơn và phát triển các kỹ năng, phẩm chất hữu ích về lâu dài. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, những đứa trẻ có tinh thần ham học hỏi và động lực nội tại có nhiều khả năng trở thành những người trưởng thành hạnh phúc và thành công.

Dù con bạn ở độ tuổi nào, bạn vẫn có thể khơi dậy sự tò mò và giúp chúng phát triển tình yêu học tập suốt đời, Anderson nói. Dưới đây là 6 gợi ý của cô:

1. Để trẻ tự đưa ra quyết định và trải nghiệm hậu quả

Đôi khi, cha mẹ cần để con tự đưa ra quyết định, ngay cả khi điều đó có nghĩa là chúng sẽ phải đối mặt với hậu quả từ hành động của mình. Thay vì áp đặt một lịch trình nghiêm ngặt về thời điểm làm bài tập về nhà, cha mẹ có thể cho con quyền tự sắp xếp thời gian của mình.

Bạn vẫn cần đặt ra những giới hạn rõ ràng như bài tập về nhà phải được hoàn thành trước mấy giờ, cho con tự do quyết định thời gian của chính mình. Đây là cách giúp trẻ làm chủ thời gian của mình.

"Chúng ta ở đó để hỗ trợ con khi chúng đưa ra một loạt quyết định cực kỳ tệ hại, để rồi học cách đưa ra những quyết định tốt hơn", Anderson nói. "Vậy nên, khi rời khỏi nhà, chúng có thể tự đưa ra quyết định tốt hơn".

2. Tránh những câu nói kiểu như 'Mẹ không giỏi toán'

Hãy giúp con phát triển 'tư duy phát triển', nghĩa là tin rằng kiến thức và khả năng có thể rèn luyện qua thời gian. Ngược lại, những người có 'tư duy cố định' thường ít có động lực để chấp nhận thử thách mới, vì vậy bạn nên tránh những câu như: "Mẹ không giỏi toán" hay "Bố không hợp với các môn khoa học".

"Những suy nghĩ này có tính lây lan", Anderson nhấn mạnh. "Thay vì vậy, hãy giúp con hiểu rằng toán học rất quan trọng, nếu chưa hiểu thì có thể tìm kiếm sự giúp đỡ. Bộ não con người rất linh hoạt và có thể phát triển".

3. Nói chuyện về những gì con học ở trường

Anderson thường đặt cho con mình những câu hỏi cụ thể sau khi tan học để khuyến khích con chia sẻ về những điều mình thích và không thích trong ngày. Ví dụ:

- Hôm nay con làm gì trong lớp?

- Mổ xẻ con ếch có kinh khủng không?

Những câu hỏi này không biến bạn thành một bậc phụ huynh "quản thúc", mà thực chất thể hiện sự quan tâm đến cuộc sống hàng ngày của con, xây dựng lòng tin và giúp trẻ cảm thấy suy nghĩ của mình có giá trị.

4. Hỏi về lớp học thú vị, không phải lớp học tệ nhất

Khi trò chuyện hàng ngày, đừng ngay lập tức hỏi về môn học khó khăn nhất của con. Khởi đầu bằng những câu hỏi căng thẳng có thể khiến con lo lắng hơn và ít muốn chia sẻ hơn.

Thay vào đó, hãy bắt đầu với điều tích cực:

- Hôm nay có gì vui không?

- Có điều gì thú vị con học được không?

Sau đó, bạn có thể nhẹ nhàng chuyển sang các vấn đề khó khăn hơn:

Môn sinh học thế nào rồi? Có gì cần trao đổi với mẹ không?

Theo chuyên gia nuôi dạy con Jennifer Breheny Wallace, nếu bạn mở đầu bằng một câu hỏi mang tính chất dò xét như "Con có nhận điểm kém bài kiểm tra sử không?", trẻ có thể khép mình lại. Hãy bắt đầu bằng những chủ đề nhẹ nhàng hơn như "Hôm nay con ăn gì ở trường?", cách này thường dẫn đến những cuộc trò chuyện sâu hơn.

5. Chia sẻ về những sai lầm của chính cha mẹ

Anderson từng phạm một sai lầm lớn khi viết bài cho The New York Times, dẫn đến việc phải đăng đính chính. Nhưng thay vì giấu diếm, cô đã kể lại cho con mình nghe.

"Chúng bị sốc", Anderson nhớ lại. "Nhưng tôi nói với chúng rằng ai cũng mắc sai lầm. Điều quan trọng là bạn phải chịu trách nhiệm, sửa chữa và tiếp tục tiến lên".

Chia sẻ về những sai lầm của bản thân giúp con bạn giảm bớt nỗi sợ thất bại và sự cầu toàn quá mức, theo giáo sư tâm lý Allison Butler của Đại học Bryant, Mỹ. Nếu trẻ quá sợ sai, chúng có thể không dám thử nghiệm và khám phá điều mới mẻ.

6. Kết nối những gì con học với cuộc sống thực tế

Chỉ có 29% học sinh lớp 10 cho biết họ được học về các chủ đề mà mình yêu thích ở trường, theo khảo sát của Viện Brookings. Do đó, cha mẹ và giáo viên cần giúp trẻ hiểu mối liên hệ giữa kiến thức trên lớp và thế giới bên ngoài.

Ví dụ, nếu con bạn yêu thích trò chơi điện tử, hãy nói về các môn học cần thiết để thiết kế game như mỹ thuật, toán học, vật lý, lập trình máy tính. Trẻ không phải lúc nào cũng tự nhận ra những liên kết này, vì vậy cha mẹ cần giúp chúng kết nối.

"Bạn hiểu rõ con mình thích gì, vậy nên hãy giúp con nhìn thấy những mối liên hệ đó", Anderson khuyến khích.