"Các video ngắn có thể gây nghiện"

Chị Đặng Thị Thanh (quận Ba Đình, Hà Nội) vừa phải đưa con trai 11 tuổi đi khám khi thấy con giảm khả năng tập trung, ghi nhớ từ trong sinh hoạt hàng ngày tới học tập.

"Cháu vốn là một cậu bé thông minh, có trí nhớ tốt nhưng gần đây, cháu có biểu hiện giảm khả năng chú ý một cách rõ rệt. Ví dụ, tôi vừa nhắc cháu đi lấy cho em bé đôi tất nhưng chỉ vài giây sau, cháu lại hỏi phải lấy gì.

Đáng lo ngại hơn là cháu không thể tập trung để giải các bài toán mặc dù trước đó cháu luôn hào hứng với việc làm bài toán nâng cao. Kết quả thăm khám cho thấy, cháu bị suy giảm khả năng tập trung. Nguyên nhân chính đến từ việc xem nhiều điện thoại, đặc biệt là các video ngắn trên Facebook, Youtube Short…", chị Thanh lo lắng nói.

Anh Đỗ Tiến Việt, chuyên gia công nghệ tại Hà Nội, cho biết, video ngắn là những đoạn clip có độ dài từ 15 giây đến 3 phút, được thiết kế để truyền tải thông tin, giải trí hoặc ý tưởng trong một khoảng thời gian ngắn.

Loại nội dung này hiện chủ yếu xuất hiện trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok, Instagram Reels, YouTube Shorts và Facebook.

"Nhiều bố mẹ đang đau đầu với tình trạng con vừa đi học về đã cầm ngay chiếc điện thoại và mở Facebook, YouTube, lướt TikTok rồi chìm đắm vào những video ngắn trên các nền tảng này. Các video ngắn này thường có nội dung giải trí, dễ dãi và có khả năng gây nghiện.

Lý do trẻ "nghiện" video ngắn là bởi các video ngắn trên mạng xã hội đáp ứng những nhu cầu được thoả mãn ngay của trẻ. Ví dụ, nhu cầu tìm một thứ mới lạ, một video gây cười ngay lập tức, hoặc sở thích xem một cái gì đó chưa thấy bao giờ.

Xem các video ngắn này khiến cho não bộ tiết ra hormone Dopamine. Đây là hormone có tính chất tưởng thưởng rất cao. Dopamine tiết ra trong quá trình xem clip ngắn liên tục sẽ khiến não bộ luôn tìm kiếm trạng thái tiết Dopamine tiếp theo, dẫn tới việc trẻ em mê mải xem những video ngắn đó", anh Tiến Việt phân tích.

"Chất độc" bọc đường

Chuyên gia tâm lý Trần Kim Thành, Giám đốc Trung tâm Coaching Hạnh Phúc, cho biết, việc trẻ xem liên tục các video ngắn giống như ăn "chất độc" bọc đường. Thứ nhất, khả năng tư duy sâu và kiên nhẫn của trẻ bị suy yếu. Việc học tập đòi hỏi trẻ phải dành thời gian để suy nghĩ, giải quyết vấn đề, phân tích và ghi nhớ thông tin.

Tuy nhiên, khi trẻ dành nhiều thời gian xem các video ngắn, chúng sẽ liên tục bị kích thích bởi những thay đổi nhanh chóng về mặt nội dung. Việc thường xuyên xem video có nhịp độ nhanh có thể khiến những thứ khác trở nên nhàm chán.

Điều này gây hàng loạt vấn đề về tiếp thu, chẳng hạn, không thể tập trung vào hoạt động có nhịp độ chậm như làm bài tập ở trường hay đọc sách.

Thứ hai, khả năng tập trung bị phân tán, dễ bỏ cuộc. Sự thay đổi liên tục về nội dung trong các video ngắn khiến trẻ khó duy trì sự tập trung vào một hoạt động cụ thể trong thời gian dài. Khi gặp phải các bài học khó, không hấp dẫn ngay lập tức hoặc yêu cầu giải quyết từng bước, trẻ dễ có xu hướng từ bỏ hoặc tìm kiếm những hoạt động khác mang lại kích thích tức thời.

Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả học tập và khả năng hoàn thành các nhiệm vụ phức tạp.

Thứ ba, xem video ngắn liên tục khiến hình thành thói quen tìm kiếm phần thưởng cảm xúc tức thì. Trẻ chỉ thích xem các nội dung mang tới cảm xúc ngay lập tức như vui vẻ, hài hước hoặc tò mò.

Điều này vô tình làm giảm khả năng chịu đựng những khoảng thời gian không có sự kích thích mạnh mẽ, chẳng hạn như khi học tập hoặc tham gia các hoạt động cần sự kiên nhẫn. Kỹ năng chờ đợi, giải quyết nhàm chán hay duy trì sự tập trung lâu dài - những yếu tố rất cần thiết để thành công trong học tập - cũng dần suy giảm.

Bên cạnh đó, trẻ còn dễ mắc phải các vấn đề sức khỏe thể chất như mất ngủ, đau đầu, mỏi mắt, rối loạn chuyển hóa, ảnh hưởng xương khớp và nguy cơ tiểu đường, béo phì do thiếu vận động…

"Năm 2024, thuật ngữ "brain rot" được Nhà xuất bản Đại học Oxford chọn làm từ nổi bật nhất trong năm. Nghĩa của thuật ngữ này là "thối não - não mục rỗng".

Đây không phải là một dạng rối loạn theo đúng nghĩa của chẩn đoán y khoa mà là chỉ tình trạng suy giảm nhận thức, khó tập trung chú ý, giảm khả năng xử lý thông tin, khó đưa ra những suy nghĩ sâu sắc, có ý nghĩa, mất phương hướng dẫn đến khả năng ra quyết định kém và tâm trạng tồi tệ. Khi trẻ xem nhiều video ngắn sẽ dẫn tới brain rot", chuyên gia Kim Thành cho biết.

Để hạn chế tình trạng trẻ bị ảnh hưởng do mạng xã hội, Nghị định 147/2024/NĐ-CP (có hiệu lực từ ngày 25/12/2024) đã quy định trẻ dưới 16 tuổi không được tự tạo tài khoản mạng xã hội, cha mẹ hoặc người giám hộ phải đăng ký thay và giám sát nội dung truy cập của trẻ.

Nghị định cũng giới hạn thời gian chơi game trực tuyến cho người dưới 18 tuổi, không quá 60 phút mỗi trò chơi và tổng cộng không quá 180 phút mỗi ngày. Các doanh nghiệp dịch vụ trò chơi điện tử phải thực hiện biện pháp bảo vệ trẻ em, như phân loại trò chơi theo độ tuổi và cung cấp công cụ kiểm soát cho phụ huynh.

Theo các chuyên gia, vai trò của bố mẹ là vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ con trước hội chứng "brain rot".

Chuyên gia Kim Thành nhấn mạnh: "Chúng ta không thể cấm trẻ em sử dụng internet, mạng xã hội vì đây chỉ là những công cụ phục vụ cuộc sống và luôn có tính hai mặt. Trẻ cần được trang bị kỹ năng tự bảo vệ bản thân và duy trì sự kiểm soát khi dùng mạng xã hội.

Hãy hướng trẻ tới các bộ phim hoạt hình truyền thống, phim tài liệu và các định dạng video khác có chủ đề cố định, cốt truyện hoàn chỉnh. Giúp trẻ phát triển sở thích, sở thích đa dạng. Khi một đứa trẻ có niềm đam mê đặc biệt như chơi thể thao, khiêu vũ hay vẽ tranh, trẻ sẽ không bị mê mải quá vào điện thoại, tivi, các nền tảng mạng xã hội.

Bố mẹ cũng nên đưa con đi quan sát thế giới thực. Việc khám phá thế giới xung quanh không chỉ giúp trẻ phát triển thể chất, trí tuệ mà còn giúp trẻ tăng khả năng hòa nhập, hạn chế lệ thuộc vào internet".