Phát hiện cá thể muỗi ở Việt Nam nhiễm virus Zika

Trong năm 2015 và 2016, sự lan truyền virus Zika là mối quan tâm lớn về sức khoẻ cộng đồng trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Đến nay, đã có 9 trường hợp nhiễm Zika trên người được ghi nhận tại Việt Nam gồm 4 người ở TP. Hồ Chí Minh (trong đó có 2 người nước ngoài), 1 người ở Nha Trang, 1 người ở Phú Yên, 1 người ở Bình Thuận, 1 người ở Bình Dương, 1 người nước ngoài đến thăm người thân ở Trà Vinh). 

Vi rút Zika được truyền từ người nhiễm sang người lành qua trung gian là muỗi Aedes aegypti (còn được gọi là muỗi vằn). Muỗi vằn cũng là trung gian truyền vi rút Dengue gây bệnh sốt xuất huyết và một số vi rút khác. 

Muỗi Aedes aegypti. (Nguồn: Imperial.co.uk)

Sốt xuất huyết Dengue (SXHD) là một bệnh truyền nhiễm phổ biến và trong nhiều năm qua đã gây ảnh hưởng lớn về mặt sức khoẻ, kinh tế và xã hội ở những nước có bệnh lưu hành và gây dịch. Mỗi năm trên thế giới có khoảng 50-100 triệu người mắc sốt SXHD. Tại Việt Nam, mỗi năm cũng ghi nhận từ 50.000-100.000 ca bệnh, tập trung chủ yếu ở khu vực phía Nam. 

Dự án Hướng tới Loại trừ Sốt xuất huyết tại Việt Nam (Dự án) là một nghiên cứu hợp tác giữa Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương với Viện Pasteur Nha Trang và Sở Y tế Khánh Hoà. Dự án được tài trợ và hỗ trợ kỹ thuật từ Đại học Monash (Úc) với mục tiêu dài hạn là phát triển ứng dụng muỗi vằn mang vi khuẩn tự nhiên Wolbachia nhằm hạn chế lây truyền bệnh SXHD trong cộng đồng. 

Trong các năm 2013-2014, Dự án đã thực hiện thả muỗi thí điểm ở đảo Trí Nguyên (thuộc phường Vĩnh Nguyên, TP. Nha Trang) và hoạt động thả muỗi kết thúc vào tháng 11/2014. Kể từ 2014 đến nay, trên đảo Trí Nguyên không xảy ra dịch SXHD trong khi ở TP. Nha Trang (đất liền) và toàn tỉnh Khánh Hoà nói chung đã xảy ra dịch SXHD lớn vào các tháng cuối năm 2015 và đầu năm 2016. 

Trong hoạt động nghiên cứu giám sát SXHD tại TP. Nha Trang để chuẩn bị cho việc mở rộng nghiên cứu ứng dụng phương pháp Wolbachia trên đất liền trong những năm tới, Dự án đã thu thập và lưu trữ 23.682 mẫu muỗi vằn (cái) tự nhiên ở TP. Nha Trang trong thời gian từ tháng 3/2015 đến tháng 5/2016. 

Sau khi Việt Nam ghi nhận một số ca nhiễm Zika trên người từ tháng 4/2016, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương đã tiến hành xét nghiệm các cá thể muỗi vằn tự nhiên này để xác định khả năng muỗi có nhiễm vi rút Zika, Dengue hoặc Chikungunya. 

Kết quả cho thấy có 56 cá thể muỗi vằn tự nhiên dương tính với Zika (0,24%), 29 cá thể muỗi vằn tự nhiên dương tính với vi rút Dengue (0,12%) và không có cá thể nào dương tính với vi rút Chikungunya.  

Như vậy vi rút Zika đã có mặt (với tỷ lệ rất thấp) trong quần thể muỗi vằn tự nhiên ở Nha Trang. Việc phát hiện các trường hợp nhiễm Zika trên người ở một số địa phương trong thời gian gần đây cho thấy vi rút Zika hiện đã lưu hành trong muỗi vằn tự nhiên. Do vậy, người dân cần tiếp tục thực hiện tốt các biện pháp kiểm soát muỗi và phòng, tránh muỗi đốt đã được Bộ Y tế khuyến cáo để phòng bệnh SXHD và Zika.