Hạt dẻ Trùng Khánh thơm mùa sang

Vào khoảng những ngày tháng 9, tháng 10 âm lịch là quãng thời gian nhộn nhịp nhất của phiên chợ vùng cao Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, khi những trái hạt dẻ ngon và hiếm đến mùa thu hoạch được đem ra chợ bán trong vài ngày ngắn ngủi.

Hạt dẻ của mảnh đất Trùng Khánh từ lâu đã vượt qua khỏi địa phận tỉnh Cao Bằng, nổi tiếng trên khắp cả nước. Bà con người dân tộc Tày, Nùng trồng hạt dẻ theo cách quảng canh, nên cây trồng giống như cây quả vườn nhà, được chăm bón cẩn thận, dù vậy, nó vẫn ảnh hưởng nhiều bởi thời tiết, gặp được mùa thì cho nhiều trái ngon, gặp phải thời tiết không tốt thì ít trái và bán giá cũng đắt hơn. Cách trồng này khiến cho sản lượng trái hạt dẻ trong các vườn mỗi năm không đều nhau, trái cũng ít và hiếm. 

Khác với trái hạt dẻ được bán quanh năm của Trung Quốc, hạt dẻ Trùng Khánh chỉ có mặt ở chợ vào những ngày cuối thu với những trái hạt dẻ đặc sản chính vụ có màu nâu tròn đều, nhiều lông tơ và vỏ cứng dày. Hạt dẻ khi đem luộc, hấp hay nướng có mùi thơm tự nhiên, khi ăn có vị ngọt bùi và mềm. Vì vỏ hạt cứng nên khi luộc phải thật kỹ, khía vào hạt khi luộc cho mau chín và dễ bóc hơn. Nhưng cũng nhờ lớp vỏ cứng giữ nhiệt này nên hạt dẻ khi nướng xong giữ nóng được rất lâu, để vào bao gói giấy hay gói trong khăn tay nóng hổi, thơm lừng. Mình hạt dẻ màu hoàng yến đẹp mắt. Hạt dẻ mua về đem rang ngay, ăn càng tươi càng ngon, càng bùi càng ngọt. Không giống loại hạt dẻ Trung Quốc để quanh năm không hỏng, hạt dẻ Trùng Khánh để lâu sẽ bị thâm, hỏng hạt bên trong.

Cả Trùng Khánh hiện trồng cây hạt dẻ tập trung trong 4 xã là Khâm Thành, Trí Viễn, Đình Minh và Phong Châu. Cuối thu, hạt dẻ xù lông, rụng rốn. Giống những trái chôm chôm, mỗi quả tách mình, bên trong chứa đôi ba hạt nâu chắc nịch. Hạt dẻ rơi rụng đầy quanh gốc dẻ. Hạt dẻ được thồ ra chợ bán. Vào những ngày này, phiên chợ nào ở Trùng Khánh cũng có bán hạt dẻ. Do ảnh hưởng của trận mưa đá trong hè, hạt dẻ năm nay ít và đắt hơn. Người mua người bán tập nập. Rồi hạt dẻ theo chân kẻ miền xuôi người miền ngược đi khắp nơi, trở thành món quà của mảnh đất Trùng Khánh cho những ngày mùa đông.

Những xe hạt dẻ đã bắt đầu thơm lừng nơi góc phố. Người đi qua không ngại dừng chân chờ mua một túi hạt dẻ nóng hổi thơm phức. Hạt dẻ được luộc kỹ, đảo trong lửa to, nhanh tay không cháy. Người ta dùng cát rang cùng để hạt dẻ rang không bị cháy mà giữ nóng lâu. Hạt dẻ mua về không ăn ngay hết một lúc mà được ủ ăn dần. Thi thoảng nắm đôi hạt, tách vỏ, thưởng thức vị ngọt bùi không lẫn đâu được, không thì cứ nhét hạt dẻ trong túi áo, cho tay trong túi ấm hương hạt dẻ, để ngón tay cũng thơm cả ngày mùi hạt dẻ ngọt bùi. Giữa không khí lạnh se se của mùa đông, dù hạt dẻ được ăn nơi vùng cao trong lành hay trong cái lạnh vàng vọt dưới ánh đèn đường thành phố, món quà ngon vẫn làm ấm lòng biết bao người. Một mùa hạt dẻ Trùng Khánh đang về trên phố.