Du lịch Sapa choáng váng vì... tiền
Người bán hàng lẽo đẽo theo khách để chào mời, nếu không mua, thì họ xin tiền. Du khách muốn có bức ảnh cùng với người dân nơi đây cũng phải mất tiền để họ làm... mẫu.
Giữa mùa hè oi bức, khách du lịch nườm nượp kéo về Sapa, coi đó là nơi tránh nóng lý tưởng nhất của miền Bắc. Khách nước ngoài dường như đến Việt Nam không thể không đến Sapa, Hạ Long, Cố đô Huế.
Nhưng không đâu trên đất nước Việt Nam lại nghe thấy nhiều từ "money" (tiền) như ở Sapa - câu chuyện không có tiền không… chụp ảnh, không có tiền không… nói chuyện; câu chuyện về những người bán hàng bám du khách như… ăn xin đã hết sức quen thuộc ở nơi này.
Những đứa trẻ chỉ biết đến tiền
Sapa đã thu hút hàng trăm nghìn lượt khách du lịch trong nước và quốc tế mỗi năm. Khi người Pháp phát hiện và khai phá vẻ đẹp nguyên sơ của nơi này, họ đã quy hoạch và xây dựng nó thành một nơi nghỉ mát có một không hai ở miền Bắc Việt Nam.
Sapa đã sớm phát triển, nhưng sự "trưởng thành" sớm ấy, lại thêm việc buông lỏng quản lý, ăn xổi ở thì trong thời bung ra gần đây, đã rước thảm họa đến với Sapa…
Những hệ lụy từ phát triển du lịch đã lấy đi của Sapa nhiều thứ, cái mất lớn nhất chính là sự mai một cái đẹp hồn hậu, mến khách của phần nhiều cư dân nơi đây.
Báo chí nói quá nhiều về "vấn nạn" bán hàng rong, đeo bám du khách ở Sapa. Những nhà quản lý cũng đã đưa ra nhiều biện pháp nhằm giải quyết tình trạng này. Nhưng dường như, những cố gắng ấy vẫn không mảy may chạm được vào gốc rễ của vấn đề. Và nó vẫn cần tiếp tục được đưa ra để bàn luận, để cứu Sapa.
Sáng sớm Sapa còn mờ hơi sương, bà con người dân tộc đi bán hàng đã xuống thị trấn. Họ gùi theo những gùi hàng không nặng vì đó chủ yếu là hàng lưu niệm. Những đứa trẻ người Mông thu hút sự chú ý của du khách vì vẻ hồn nhiên, nguyên sơ như những đóa hoa rừng Tây Bắc.
Đoàn du khách chụp ảnh và bắt chuyện với chúng. Chúng bắt đầu ngó nghiêng, liếc nhìn dò xét và tỏ thái độ chẳng hài lòng gì.
Khi có người hướng ống kính về chúng để chụp một vài bức ảnh, các bé gái xua tay rối rít: "Không chụp ảnh, không chụp ảnh", có đứa thản nhiên nói: "Không mua hàng thì không chụp ảnh", "Không cho tiền thì không chụp ảnh".
Ảnh minh họa
Và hành động phản ứng cao nhất của lũ trẻ chính là chúng quay lưng, chổng mông vào… ống kính của du khách. Họ đều lắc đầu và ngao ngán bỏ đi.
Tôi dẫn một đoàn khách ngoại quốc lên Sapa, thấy các bạn bị hét vào tai "no money, no photo" rồi bị chổng mông (theo đúng nghĩa đen) vào ống kính, bất giác nỗi hổ thẹn dâng lên ngập lòng.
Phần lớn, công việc hàng ngày của trẻ em ở đây không phải là đi học mà là đi bán hàng lưu niệm để kiếm sống. Những giây phút buổi sáng tờ mờ sương như thế có lẽ là giờ phút nghỉ "giải lao" để chuẩn bị cho một ngày mệt nhọc đeo bám du khách của chúng.
Từ thị trấn Sapa, các đoàn du khách nối nhau lên Hàm Rồng ngắm cảnh, đi thăm động Tả Phìn, Thác Bạc, Cầu Mây, xuống Tả Van, Bản Hồ, Lao Chải thăm thú làng du lịch…
Ảnh minh họa
Đến chỗ nào cũng thế, vừa bước chân xuống khỏi ô tô, chưa kịp ngắm nhìn phong cảnh bản làng núi non, các du khách đã bị một đám đông các bà, các chị người Mông, người Dao, người Giáy áo quần sặc sỡ vây quanh chào hàng và bám theo không rời một bước, vào tít sâu trong bản.
Ken vào những chỗ trống dưới chân người lớn là các em bé người Mông tíu tít tay cầm vài ba túi thổ cẩm nhỏ xinh chào bán.
Thoạt nhìn là cảnh vui vẻ, tấp nập, là sự mến khách của người dân nơi đây, nhưng chắc không mấy ai thấy dễ chịu và hứng thú khi bị làm phiền suốt hành trình du lịch như thế. Không thấy cảnh đẹp, không thấy lãng mạn, lúc ấy du khách chỉ thấy rầu lòng, thương cảm rồi hổ thẹn và công phẫn.
Vấn đề văn hóa du lịch lại thêm một lần được đặt ra đầy bức xúc, làm đau đầu các nhà quản lý.
Không lại quả, dẫn khách mua đồ Trung Quốc
Trong sự phát triển của ngành du lịch - "công nghiệp không khói", dịch vụ homestay (du lịch cộng đồng) cũng sớm du nhập và phát triển ở Sapa, đã bước đầu đem lại những lợi ích cho người dân ở các bản như Cát Cát, Tả Phìn, Lao Chải, Tả Van, Bản Hồ, Bản Dền… Quá trình để hoàn thiện và mở rộng loại hình kinh doanh du lịch này cũng vẫn còn là những bản kế hoạch dài hơi.
Ảnh minh họa
TS Trần Hữu Sơn, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai nói về phát triển du lịch bền vững ở Sapa: "Bây giờ đồng bào mở ra du lịch cộng đồng, như ở Bản Dền, rồi mô hình Cát Cát, như thế vẫn chưa phải là tối ưu. Mình có thể học hỏi các nước khác có những mô hình phát triển du lịch bền vững.
Tôi ví dụ như ở Sapa, người dân ở đây hãy cứ làm nông nghiệp, đừng "bắt" người dân làm du lịch. Sau đó, doanh nghiệp đưa du khách đến thì chia lợi nhuận cho người dân. Ví dụ ở Châu Phi chia đến 70% lợi nhuận cho người dân, mặc dù người dân chẳng làm gì về du lịch cả, nhưng đây là đất đai của tổ tiên tôi, quê hương tôi thì tôi phải được… hưởng.
Nhưng ở ta thì ngược lại. Thậm chí, có anh hướng dẫn viên, khi xuống Tả Phìn, du khách rất muốn mua đồ thổ cẩm thật do người dân làm, nhưng vì bà con không "lại quả" phần trăm, nên anh ấy đưa du khách về thị trấn mua đồ Trung Quốc. Người dân không được hưởng lợi tí nào, cũng vì cả những lý do láu cá như thế nữa. Như vậy phải thấy rằng cái gốc của vấn đề là làm sao hài hoà lợi ích giữa doanh nghiệp và người dân. Phải đặt lợi ích của người dân lên hàng đầu!"
Nhưng không đâu trên đất nước Việt Nam lại nghe thấy nhiều từ "money" (tiền) như ở Sapa - câu chuyện không có tiền không… chụp ảnh, không có tiền không… nói chuyện; câu chuyện về những người bán hàng bám du khách như… ăn xin đã hết sức quen thuộc ở nơi này.
Những đứa trẻ chỉ biết đến tiền
Sapa đã thu hút hàng trăm nghìn lượt khách du lịch trong nước và quốc tế mỗi năm. Khi người Pháp phát hiện và khai phá vẻ đẹp nguyên sơ của nơi này, họ đã quy hoạch và xây dựng nó thành một nơi nghỉ mát có một không hai ở miền Bắc Việt Nam.
Sapa đã sớm phát triển, nhưng sự "trưởng thành" sớm ấy, lại thêm việc buông lỏng quản lý, ăn xổi ở thì trong thời bung ra gần đây, đã rước thảm họa đến với Sapa…
Những hệ lụy từ phát triển du lịch đã lấy đi của Sapa nhiều thứ, cái mất lớn nhất chính là sự mai một cái đẹp hồn hậu, mến khách của phần nhiều cư dân nơi đây.
Báo chí nói quá nhiều về "vấn nạn" bán hàng rong, đeo bám du khách ở Sapa. Những nhà quản lý cũng đã đưa ra nhiều biện pháp nhằm giải quyết tình trạng này. Nhưng dường như, những cố gắng ấy vẫn không mảy may chạm được vào gốc rễ của vấn đề. Và nó vẫn cần tiếp tục được đưa ra để bàn luận, để cứu Sapa.
Sáng sớm Sapa còn mờ hơi sương, bà con người dân tộc đi bán hàng đã xuống thị trấn. Họ gùi theo những gùi hàng không nặng vì đó chủ yếu là hàng lưu niệm. Những đứa trẻ người Mông thu hút sự chú ý của du khách vì vẻ hồn nhiên, nguyên sơ như những đóa hoa rừng Tây Bắc.
Đoàn du khách chụp ảnh và bắt chuyện với chúng. Chúng bắt đầu ngó nghiêng, liếc nhìn dò xét và tỏ thái độ chẳng hài lòng gì.
Khi có người hướng ống kính về chúng để chụp một vài bức ảnh, các bé gái xua tay rối rít: "Không chụp ảnh, không chụp ảnh", có đứa thản nhiên nói: "Không mua hàng thì không chụp ảnh", "Không cho tiền thì không chụp ảnh".
Ảnh minh họa
Và hành động phản ứng cao nhất của lũ trẻ chính là chúng quay lưng, chổng mông vào… ống kính của du khách. Họ đều lắc đầu và ngao ngán bỏ đi.
Tôi dẫn một đoàn khách ngoại quốc lên Sapa, thấy các bạn bị hét vào tai "no money, no photo" rồi bị chổng mông (theo đúng nghĩa đen) vào ống kính, bất giác nỗi hổ thẹn dâng lên ngập lòng.
Phần lớn, công việc hàng ngày của trẻ em ở đây không phải là đi học mà là đi bán hàng lưu niệm để kiếm sống. Những giây phút buổi sáng tờ mờ sương như thế có lẽ là giờ phút nghỉ "giải lao" để chuẩn bị cho một ngày mệt nhọc đeo bám du khách của chúng.
Từ thị trấn Sapa, các đoàn du khách nối nhau lên Hàm Rồng ngắm cảnh, đi thăm động Tả Phìn, Thác Bạc, Cầu Mây, xuống Tả Van, Bản Hồ, Lao Chải thăm thú làng du lịch…
Ảnh minh họa
Đến chỗ nào cũng thế, vừa bước chân xuống khỏi ô tô, chưa kịp ngắm nhìn phong cảnh bản làng núi non, các du khách đã bị một đám đông các bà, các chị người Mông, người Dao, người Giáy áo quần sặc sỡ vây quanh chào hàng và bám theo không rời một bước, vào tít sâu trong bản.
Ken vào những chỗ trống dưới chân người lớn là các em bé người Mông tíu tít tay cầm vài ba túi thổ cẩm nhỏ xinh chào bán.
Thoạt nhìn là cảnh vui vẻ, tấp nập, là sự mến khách của người dân nơi đây, nhưng chắc không mấy ai thấy dễ chịu và hứng thú khi bị làm phiền suốt hành trình du lịch như thế. Không thấy cảnh đẹp, không thấy lãng mạn, lúc ấy du khách chỉ thấy rầu lòng, thương cảm rồi hổ thẹn và công phẫn.
Vấn đề văn hóa du lịch lại thêm một lần được đặt ra đầy bức xúc, làm đau đầu các nhà quản lý.
Không lại quả, dẫn khách mua đồ Trung Quốc
Trong sự phát triển của ngành du lịch - "công nghiệp không khói", dịch vụ homestay (du lịch cộng đồng) cũng sớm du nhập và phát triển ở Sapa, đã bước đầu đem lại những lợi ích cho người dân ở các bản như Cát Cát, Tả Phìn, Lao Chải, Tả Van, Bản Hồ, Bản Dền… Quá trình để hoàn thiện và mở rộng loại hình kinh doanh du lịch này cũng vẫn còn là những bản kế hoạch dài hơi.
Ảnh minh họa
TS Trần Hữu Sơn, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai nói về phát triển du lịch bền vững ở Sapa: "Bây giờ đồng bào mở ra du lịch cộng đồng, như ở Bản Dền, rồi mô hình Cát Cát, như thế vẫn chưa phải là tối ưu. Mình có thể học hỏi các nước khác có những mô hình phát triển du lịch bền vững.
Tôi ví dụ như ở Sapa, người dân ở đây hãy cứ làm nông nghiệp, đừng "bắt" người dân làm du lịch. Sau đó, doanh nghiệp đưa du khách đến thì chia lợi nhuận cho người dân. Ví dụ ở Châu Phi chia đến 70% lợi nhuận cho người dân, mặc dù người dân chẳng làm gì về du lịch cả, nhưng đây là đất đai của tổ tiên tôi, quê hương tôi thì tôi phải được… hưởng.
Nhưng ở ta thì ngược lại. Thậm chí, có anh hướng dẫn viên, khi xuống Tả Phìn, du khách rất muốn mua đồ thổ cẩm thật do người dân làm, nhưng vì bà con không "lại quả" phần trăm, nên anh ấy đưa du khách về thị trấn mua đồ Trung Quốc. Người dân không được hưởng lợi tí nào, cũng vì cả những lý do láu cá như thế nữa. Như vậy phải thấy rằng cái gốc của vấn đề là làm sao hài hoà lợi ích giữa doanh nghiệp và người dân. Phải đặt lợi ích của người dân lên hàng đầu!"