Chấn thương mắt: Hậu quả & cách xử trí
CTM là tổn thương về mắt như bị xuyên thủng hoặc đụng giập, gây tổn hại thị lực do tai nạn gây ra, có thể xảy ra trong mọi tình huống và với tất cả mọi người.
Theo BS Vũ Anh Lê - BV Mắt TP.HCM, chấn thương mắt (CTM) chiếm tỷ lệ khá cao trong các bệnh về mắt, đến 17% trong tổng số bệnh nhân phải nhập viện.
Theo thống kê của BV Mắt TP, trong sáu tháng đầu năm 2010, có 683 ca phải điều trị nội trú, bao gồm: chấn thương xuyên thủng, chấn thương đụng giập, rách da mi, đứt lệ quản, bỏng mắt, vỡ nhãn cầu phải bỏ mắt.
Chấn thương đa dạng
CTM là tổn thương về mắt như bị xuyên thủng hoặc đụng giập, gây tổn hại thị lực do tai nạn gây ra, có thể xảy ra trong mọi tình huống và với tất cả mọi người: dây ràng thun đứt bật vào mắt, bóng tennis, cầu lông, khui nắp chai bị bật vào mắt, nổ bật lửa gas, khi ẩu đả bị dùng tay hoặc vật cứng đánh vào mắt, ngã đập mắt vào vật cứng hoặc vật sắc nhọn, đóng đinh, chẻ củi, làm vườn, gò hàn sắt, khoan cắt vật cứng, tiện, bào, cưa, trẻ con chơi nghịch những vật sắc nhọn (bút, cây, phi tiêu, súng cao su…), cò mổ, chó mèo cắn hoặc quào, nổ bình ắc qui - cầu dao điện, keo dán sắt văng vào mắt, chất tẩy rửa…
Trong đó, CTM do tai nạn giao thông chiếm 10,7%, lao động sản xuất chiếm 51,7%, sinh hoạt chiếm 34,6% và trong thể thao chiếm 3%. Hậu quả để lại rất nặng nề, ảnh hưởng cả về chức năng thị giác lẫn thẩm mỹ: giảm thị lực, mù lòa, rách mất da mi mắt, đứt lệ quản kèm theo, làm chảy nước mắt sống và gây sẹo xấu về sau; thậm chí có nhiều ca phải bỏ mắt. Nhiều trường hợp có biến chứng, giảm thị lực bên mắt lành, nếu không điều trị kịp thời có thể gây mù cả hai mắt.
Các chấn thương đụng giập thường do những vật tù đập vào mắt như: nắm tay, quả bóng… gây ra các tổn thương cho mắt và các bộ phận quanh mắt như tụ máu, bầm mi mắt, hốc mắt; gây chảy máu trong mắt, tổn thương các tổ chức của mắt từ giác mạc, thủy tinh thể…; thậm chí gây vỡ các thành xương bảo vệ mắt.
Chấn thương xuyên thủng thường do các vật sắc nhọn đâm vào mắt hoặc do những mảnh kim loại, đất đá… bắn vào mắt. Các thành phần của mắt có thể bị rách, vỡ và làm thoát các chất bên trong mắt ra ngoài, đồng thời có thể để lại những vật lạ bên trong mắt: dị vật hốc mắt, dị vật nội nhãn…
Mắt thường bị bỏng do hóa chất, nhiệt hoặc keo dán sắt… Trong các nguyên nhân gây bỏng, BS Vũ Anh Lê khuyến cáo: bỏng do hóa chất thường gây ra những tổn thương rất nặng nề ở cả mi mắt, lòng trắng và lòng đen; ở mức độ nhẹ có thể giảm thị lực, nặng hơn sẽ dẫn đến mù mắt, teo nhãn, có khi phải bỏ mắt…
Cách xử trí ban đầu
Điều trị CTM rất phức tạp, tốn kém và mất nhiều thời gian nhưng kết quả thường không như mong muốn. Phòng tránh chấn thương, bảo vệ mắt là biện pháp hiệu quả nhất. Giáo dục ý thức tự bảo vệ mình và mọi người xung quanh ngay từ khi còn bé, không chơi những trò chơi nguy hiểm.
Trong lao động sản xuất phải tôn trọng nội quy an toàn lao động, đeo kính bảo hộ lao động; khi tham gia giao thông phải đội nón bảo hiểm và tuân thủ luật giao thông; trong sinh hoạt hàng ngày phải thao tác cẩn thận, luôn có ý thức bảo vệ mắt trong lúc làm việc; không cho trẻ em chơi đùa với lửa, vôi, vật sắc nhọn, cây que… Khi bị chấn thương, cần xử trí ban đầu đúng cách để tránh làm tổn thương mắt nghiêm trọng hơn.
Đối với dị vật nằm ở giác mạc: tránh giụi mắt vì có thể làm dị vật ghim sâu vào hay làm trầy lòng đen. Hãy chớp mắt vào ly nước sạch để giúp dị vật trôi ra ngoài, nếu không được, hãy đến cơ sở y tế chuyên khoa mắt.
Trong các trường hợp bỏng mắt, dù do bất cứ nguyên nhân gì, đều phải rửa mắt ngay tại chỗ bằng các loại nước sạch có sẵn, rửa càng nhiều càng tốt. Trừ trường hợp bỏng vôi sống phải gắp vôi ra trước khi tiến hành rửa mắt. Sau đó băng mắt và chuyển ngay đến BV chuyên khoa mắt, không được chậm trễ vì bất kỳ lý do gì.
Với các trường hợp có vết thương ở mắt kèm dịch nhầy nhớt, lẫn máu: băng mắt và chuyển đến cơ sở có chuyên khoa mắt gần nhất, không rửa mắt, không nhỏ thuốc kháng sinh vào mắt và tuyệt đối không được tự ý lấy các vật lạ như đất, đá, cây… cắm trong mắt ra.
Theo thống kê của BV Mắt TP, trong sáu tháng đầu năm 2010, có 683 ca phải điều trị nội trú, bao gồm: chấn thương xuyên thủng, chấn thương đụng giập, rách da mi, đứt lệ quản, bỏng mắt, vỡ nhãn cầu phải bỏ mắt.
Chấn thương đa dạng
CTM là tổn thương về mắt như bị xuyên thủng hoặc đụng giập, gây tổn hại thị lực do tai nạn gây ra, có thể xảy ra trong mọi tình huống và với tất cả mọi người: dây ràng thun đứt bật vào mắt, bóng tennis, cầu lông, khui nắp chai bị bật vào mắt, nổ bật lửa gas, khi ẩu đả bị dùng tay hoặc vật cứng đánh vào mắt, ngã đập mắt vào vật cứng hoặc vật sắc nhọn, đóng đinh, chẻ củi, làm vườn, gò hàn sắt, khoan cắt vật cứng, tiện, bào, cưa, trẻ con chơi nghịch những vật sắc nhọn (bút, cây, phi tiêu, súng cao su…), cò mổ, chó mèo cắn hoặc quào, nổ bình ắc qui - cầu dao điện, keo dán sắt văng vào mắt, chất tẩy rửa…
Trong đó, CTM do tai nạn giao thông chiếm 10,7%, lao động sản xuất chiếm 51,7%, sinh hoạt chiếm 34,6% và trong thể thao chiếm 3%. Hậu quả để lại rất nặng nề, ảnh hưởng cả về chức năng thị giác lẫn thẩm mỹ: giảm thị lực, mù lòa, rách mất da mi mắt, đứt lệ quản kèm theo, làm chảy nước mắt sống và gây sẹo xấu về sau; thậm chí có nhiều ca phải bỏ mắt. Nhiều trường hợp có biến chứng, giảm thị lực bên mắt lành, nếu không điều trị kịp thời có thể gây mù cả hai mắt.
Các chấn thương đụng giập thường do những vật tù đập vào mắt như: nắm tay, quả bóng… gây ra các tổn thương cho mắt và các bộ phận quanh mắt như tụ máu, bầm mi mắt, hốc mắt; gây chảy máu trong mắt, tổn thương các tổ chức của mắt từ giác mạc, thủy tinh thể…; thậm chí gây vỡ các thành xương bảo vệ mắt.
Chấn thương xuyên thủng thường do các vật sắc nhọn đâm vào mắt hoặc do những mảnh kim loại, đất đá… bắn vào mắt. Các thành phần của mắt có thể bị rách, vỡ và làm thoát các chất bên trong mắt ra ngoài, đồng thời có thể để lại những vật lạ bên trong mắt: dị vật hốc mắt, dị vật nội nhãn…
Mắt thường bị bỏng do hóa chất, nhiệt hoặc keo dán sắt… Trong các nguyên nhân gây bỏng, BS Vũ Anh Lê khuyến cáo: bỏng do hóa chất thường gây ra những tổn thương rất nặng nề ở cả mi mắt, lòng trắng và lòng đen; ở mức độ nhẹ có thể giảm thị lực, nặng hơn sẽ dẫn đến mù mắt, teo nhãn, có khi phải bỏ mắt…
Cách xử trí ban đầu
Điều trị CTM rất phức tạp, tốn kém và mất nhiều thời gian nhưng kết quả thường không như mong muốn. Phòng tránh chấn thương, bảo vệ mắt là biện pháp hiệu quả nhất. Giáo dục ý thức tự bảo vệ mình và mọi người xung quanh ngay từ khi còn bé, không chơi những trò chơi nguy hiểm.
Trong lao động sản xuất phải tôn trọng nội quy an toàn lao động, đeo kính bảo hộ lao động; khi tham gia giao thông phải đội nón bảo hiểm và tuân thủ luật giao thông; trong sinh hoạt hàng ngày phải thao tác cẩn thận, luôn có ý thức bảo vệ mắt trong lúc làm việc; không cho trẻ em chơi đùa với lửa, vôi, vật sắc nhọn, cây que… Khi bị chấn thương, cần xử trí ban đầu đúng cách để tránh làm tổn thương mắt nghiêm trọng hơn.
Đối với dị vật nằm ở giác mạc: tránh giụi mắt vì có thể làm dị vật ghim sâu vào hay làm trầy lòng đen. Hãy chớp mắt vào ly nước sạch để giúp dị vật trôi ra ngoài, nếu không được, hãy đến cơ sở y tế chuyên khoa mắt.
Trong các trường hợp bỏng mắt, dù do bất cứ nguyên nhân gì, đều phải rửa mắt ngay tại chỗ bằng các loại nước sạch có sẵn, rửa càng nhiều càng tốt. Trừ trường hợp bỏng vôi sống phải gắp vôi ra trước khi tiến hành rửa mắt. Sau đó băng mắt và chuyển ngay đến BV chuyên khoa mắt, không được chậm trễ vì bất kỳ lý do gì.
Với các trường hợp có vết thương ở mắt kèm dịch nhầy nhớt, lẫn máu: băng mắt và chuyển đến cơ sở có chuyên khoa mắt gần nhất, không rửa mắt, không nhỏ thuốc kháng sinh vào mắt và tuyệt đối không được tự ý lấy các vật lạ như đất, đá, cây… cắm trong mắt ra.