Những cô dâu có khuôn mặt trẻ thơ
Thực trạng tảo hôn ở Hang Kia thì năm nào cũng xảy ra. Tuy nhiên, từ đầu năm 2008 tình trạng đó lại diễn ra nhiều hơn
Trời đã xế chiều, trên đường vào Hang Kia chúng tôi gặp anh Vàng A Nhà đi làm nương về. Sau dăm ba câu chuyện hàn huyên, anh Nhà mời bằng được chúng tôi về nhà anh chơi. Căn nhà đất thấp thoáng dưới tán vườn đào đã lên khói.
Sau khi giới thiệu hỏi thăm quê quán, anh Nhà cười lớn: “Tao với mày là đồng niên đấy, cùng cầm tinh con khỉ”. Vừa cười anh vừa cầm chai rượu rót đầy 3 chén, hôm nay đồng niên phải uống say mới về. Chưa kịp nhâng chén rượu, tôi thấy một cô bé lúi húi đi từ dưới bếp lên. Trông cô bé còn rất trẻ. Tôi buột miệng hỏi: “Con gái bạn à?”. Thay câu trả lời, ông bạn đồng niên bắt tôi uống hết chén rượu trên tay. Rồi bắt uống thêm một chén nữa: “Chén này phạt mày nói sai, vì tội hỏi nhầm”. Hoá ra cô bé đó tên là Khà Y Chứ (SN 1994) là con dâu của Nhà.
Sang thăm nhà anh Vàng A Củahàng xóm của Nhà- một phen nữa, tôi bị hố. Vừa vào nhà Của tôi gặp cô bé mặt trẻ măng địu một đứa nhỏ. “Đây là em cháu à”? Nghe tôi hỏi vậy, cô bé tên là Khà Y Mái nhìn tôi rất đỗi ngạc nhiên: “Con cháu đấy”. Hoá ra Mái lấy chồng cách đây 2 năm. Mái vừa sinh con được mấy tháng. Gặp trưởng bản Hang Kia Vàng A Chớ, mang chuyện này trao đổi với ông, ông chỉ cười: Cái chuyện này khó nói lắm cán bộ à. Tôi cũng đi bắt vợ từ năm 15 tuổi đấy chứ. Thanh niên trong bản cứ theo cái nếp của các cụ mà theo. Mà người Mông ăn Tết hàng tháng trời. Vào mùa đó trai gái thường dắt díu nhau về nhà là thành vợ thành chồng thôi mà.
Danh sách những cô dâu ở độ tuổi 9X ở Hang Kia có rất nhiều. Hầu như ở bản nào cũng có. Theo thống kê của phòng Tư pháp huyện Mai Châu, từ đầu năm 2008 đến nay xã Hang Kia có những 25 trường hợp tảo hôn. Chú rể lớn tuổi nhất sinh năm 1992 và nhỏ tuổi nhất sinh năm 1994. Đáng nhẽ ở độ tuổi này các em đang phải cắp sách tới trường, vậy mà nhiều em đã ở nhà trông con.
Cắm cúi bên tấm vải thêu, cô gái Sùng Y Phếnh cố giấu những giọt lệ tủi buồn. Quê ở huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La, vừa chớm bước sang tuổi 14, cô đã phải chịu dang dở học hành, an phận làm dâu xa xứ. Chồng cô là Khà Y Đàng ở bản Hang Kia. Đến khi cưới nhau, người con trai này cũng chỉ nhỉnh hơn cô dâu 1 tuổi. 3 năm về ở nhà chồng, đôi chân Phếnh đã đi mòn cả nương ngô, đôi tay thêu miệt mài không nhớ đã bao lần bị mũi kim đâm rách. Rồi đứa con- hậu quả của tảo hôn đã sớm chào đời khi Phếnh chưa kịp chuẩn bị vai trò làm mẹ.
Ông nội, bà nội tuổi băm
Khi chúng tôi vào nhà chị Chứ, gặp 2 cô bé mặt còn búng ra sữa đang ngồi may váy. Chị Chứ khoe: “ 2 cô con dâu tôi đấy”. Cô gầy gầy là vợ thằng lớn, cô béo là vợ thằng thứ hai. Hai cô bé đang ở tuổi trăng rằm nghe mẹ chồng giới thiệu với khách vẫn còn đỏ mặt. Chị Chứ mới ngoài ba mươi tuổi, nhưng đã có tới 2 cô con dâu. Chị luôn hãnh diện với người dân trong bản là mình sắp lên bà ngoại. Đứa con trai lớn là thằng Khà A Của lấy vợ được hơn một năm rồi. Tính ra năm nay nó mới sắp đủ tuổi lấy vợ. Vậy mà với chị chuyện đó chẳng ảnh hưởng đến ai.
Chị kể lại, năm ngoái thằng cả đi chơi thì dẫn theo một cô về. Chưa kịp hưởng hết niềm vui có con dâu, cuối năm thằng thứ hai mới 16 tuổi cũng đã kéo được một cô gái nữa về nhà. Thế là trong một năm chị có tới 2 cô con dâu. Chẳng cần đăng ký kết hôn, hay giấy má lằng nhằng, đương nhiên chị có 2 cô con dâu giúp việc. Chị chỉ là một trong vô số những bà nội tuổi băm ở Hang Kia. Dường như ở đây con cái lấy vợ sớm như là một thước đo hạnh phúc trong gia đình họ.
Chẳng thế mà phần lớn những đôi trai gái lấy nhau khi đang ở độ tuổi trăng rằm. Lạ hơn là các gia đình ở đây đều ủng hộ. Như anh Khà A Tủa mới ngoài ba mươi mà sắp có cháu nội. Từ hôm biết tin cô con dâu Giàng Y Náng có bầu, ông mừng hết nỗi. Mùa đào tới là anh có cháu bế rồi. Tủa tâm sự rất thật, thấy mấy ông hàng xóm có cháu bế rồi mình chưa có thấy thiếu thiếu cái gì ấy.
Thích thì về ở với nhau thôi
Có lẽ đến giờ các cán bộ ở phòng tư pháp huyện Mai Châu vẫn thầm trách những đôi vợ chồng trẻ ở Hang Kia, vì họ mà phòng mất thi đua nhiều năm liền. Thực trạng tảo hôn ở Hang Kia thì năm nào cũng xảy ra. Tuy nhiên, từ đầu năm 2008 tình trạng đó lại diễn ra nhiều hơn. Để ngăn chặn tình trạng này cán bộ, xã, huyện đều vào cuộc. Cụ thể xã cũng đã đi vận động rồi xử phạt hành chính đối với những trường hợp tảo hôn.
Còn phòng tư pháp dịch các văn bản liên quan đến vấn đề hôn nhân gia đình để phổ biến đến từng hộ. Vậy mà tình trạng này không giảm. Ông Giàng A Chống, Bí thư xã kể một câu chuyện vui mà ai nghe cũng ngán ngẩm cái “lý” của người Mông, thời ông bà chúng cũng lấy nhau rất trẻ. Rồi họ sinh con, đẻ cái, đời nọ nối tiếp đời kia sống theo cái tục bắt vợ sớm có sao đâu. Còn việc đăng ký thích thì đi mà không thích cũng chẳng sao.
Những thanh niên trong bản lấy vợ sớm đã đành, ngay cả con cán bộ xã cũng không thực hiện. Như con của ông phó bí thư xã Hang Kia cũng lấy vợ khi chưa đủ tuổi. Xã họp phê bình thì ông này đưa ra cái “lý” riêng của mình: Người ta có cháu bế, trong khi đó tôi chưa có thì phải để cho chúng lấy nhau thì tôi mới có cháu bế chứ. Phạt chứ gì thì tôi nhận phạt. Thế là ban lãnh đạo xã “bó tay”.
Khó khăn đâu dừng lại ở đó, việc đưa những văn bản pháp luật tới người dân quả là gian nan. Người dân biết lấy vợ lấy chồng sớm khi chưa đủ tuổi là vi phạm luật hôn nhân. Tuy nhiên, ở đây cái lệ người con trai khi kéo được một người con gái về nhà đã trở thành con dâu của gia đình đó rồi. Nhiều cô gái còn rất trẻ, khi về nhà chồng vẫn còn khóc rưng rức vì nhớ bố mẹ đẻ. Lúc đó muốn về cũng không được. Thế đấy một khi cái “lý” thắng thế thì cán bộ có vận động giời cũng không được. Anh Nguyễn Trung Khánh, cán bộ phòng Tư pháp huyện than thở: “Hang Kia là nơi khó vận động nhất. Mặc dù chúng tôi đã cố gắng rất nhiều, song mọi chuyện vẫn vậy”.