Trong bài viết "Tương lai cho thế hệ vươn mình", Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: "Trong suốt tiến trình dựng nước và giữ nước, thanh niên - thế hệ trẻ luôn giữ vị trí quan trọng, được ví như rường cột quyết định sự hưng thịnh của dân tộc". Trong giai đoạn mới, vai trò thanh niên càng nổi bật: là trụ cột đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển, nguồn lực chủ yếu xây dựng lực lượng sản xuất mới, đội ngũ tiên phong ở các lĩnh vực mới; đồng thời là nhân tố trọng yếu trong xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam.

Những năm gần đây, thế hệ trẻ đạt nhiều thành tựu về học thuật, khoa học kỹ thuật, thể thao, văn hóa - nghệ thuật: liên tục giành giải thưởng quốc tế ở toán, vật lý, hóa học, tin học, sáng tạo; lập dấu ấn tại các giải đấu khu vực và thế giới; tích cực gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa và quảng bá ra quốc tế. Các kết quả đó cho thấy trí tuệ và năng lực cạnh tranh của thanh niên Việt Nam trong môi trường toàn cầu hóa.

Đất nước đặt ra hai mục tiêu lớn: đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Để đạt mục tiêu, Việt Nam cần một thế hệ trẻ xuất sắc về trí tuệ, vượt trội về thể chất, giàu bản sắc, đủ năng lực cạnh tranh và sánh vai cùng các cường quốc, qua đó khẳng định vị thế quốc gia trên trường quốc tế. Vì vậy, định hướng phát triển con người - nhất là thế hệ trẻ - trở thành ưu tiên chiến lược.

Tổng Bí thư nhấn mạnh cần giáo dục toàn diện cho thanh niên. Về trí tuệ, cần bồi dưỡng sáng tạo, tư duy phản biện, năng lực thích ứng công nghệ; rèn luyện tư duy toàn cầu, ngoại ngữ, kỹ năng giao tiếp quốc tế để chủ động hội nhập và cạnh tranh hiệu quả. Về thể chất, cần xây dựng thế hệ thanh niên khỏe mạnh, bản lĩnh vững vàng, đủ sức thích nghi trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt; bảo đảm nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Mục tiêu đến năm 2045, chiều cao trung bình của thanh niên Việt Nam đạt mức tương đương các nước phát triển trong khu vực; đồng thời gia tăng số vận động viên giành thành tích cao tại ASIAD và Olympic.

Tháng 4/2025, Tổng Bí thư đề nghị Hà Nội nghiên cứu miễn phí bữa trưa tại trường công lập, song song miễn học phí, nhằm bảo đảm dinh dưỡng và phát triển toàn diện cho học sinh. Tháng 7/2025, HĐND TP Hà Nội thông qua nghị quyết hỗ trợ bữa ăn bán trú cho học sinh tiểu học từ năm học 2025-2026. Đây là chính sách thiết thực về dinh dưỡng, được người dân hết sức hoan nghênh.

Dù giữ vai trò quyết định, người trẻ Việt Nam đang đối mặt nhiều vấn đề dinh dưỡng.

Tại Hội thảo khoa học quốc tế về dinh dưỡng học đường năm 2025 "Vì một Việt Nam khỏe mạnh - Vì tầm vóc Việt", PGS.TS Trần Thanh Dương, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia, nêu Việt Nam đang cùng lúc gánh bốn vấn đề: Suy dinh dưỡng ở trẻ dưới 5 tuổi tại vùng nghèo, vùng dân tộc thiểu số; thừa cân/béo phì ở trẻ 5-19 tuổi tại đô thị; thiếu vi chất dinh dưỡng (vitamin A, sắt, kẽm, i-ốt) và gia tăng các bệnh không lây nhiễm liên quan đến dinh dưỡng.

Số liệu từ các cuộc Tổng điều tra Dinh dưỡng cho thấy tỷ lệ thấp còi ở trẻ em dân tộc thiểu số vẫn trên 30%, gần gấp đôi trung bình cả nước, phản ánh khoảng cách phát triển giữa các vùng. Ngược lại, tại các đô thị lớn, tỷ lệ thừa cân - béo phì tăng nhanh, trong 10 năm gần như gấp đôi và đã vượt 20%, nhanh hơn Thái Lan và tiệm cận mức của một số nước phát triển.

Chiều cao trung bình nam giới Việt Nam năm 2020 đạt 168,1 cm; nữ 156,2 cm, thấp hơn Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản. Tuổi thọ trung bình 74,5 năm, thấp hơn khoảng 5-10 năm so với Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức.

Theo PGS.TS Trần Thanh Dương, nguyên nhân chủ yếu là hệ thống pháp luật về dinh dưỡng chưa đồng bộ; kế hoạch hành động thiếu ngân sách; nhận thức ở địa phương chưa đầy đủ; nguồn lực hạn chế khiến các can thiệp dinh dưỡng triển khai hẹp và không liên tục, nhất là vùng khó khăn; năng lực đội ngũ chuyên môn còn hạn chế về kiến thức, kỹ năng truyền thông, phương tiện tuyên truyền và hướng dẫn dinh dưỡng hợp lý.

Tại hội thảo, TS.BS Lê Thái Hà - Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) chỉ rõ: Kinh phí dành cho bữa ăn học đường chưa đủ triển khai toàn diện, chủ yếu dựa vào đóng góp của phụ huynh; vì vậy chênh lệch lớn giữa các gia đình và các vùng, miền. Hầu hết trường học chưa có cán bộ chuyên trách dinh dưỡng; phối hợp liên ngành và truyền thông còn thiếu đồng bộ; nhận thức và thực hành dinh dưỡng học đường của một bộ phận phụ huynh, giáo viên, học sinh còn hạn chế.

Theo TS.BSCKII Nguyễn Tri Thức - Thứ trưởng Bộ Y tế: "Lứa tuổi học đường là giai đoạn vàng để can thiệp toàn diện về dinh dưỡng và vận động, tạo ra tác động thay đổi trọn đời. Do vậy, tập trung nâng cao, cải thiện dinh dưỡng cho học sinh trong các trường học là một định hướng chiến lược quan trọng để hướng tới mục tiêu nâng cao tầm vóc thể lực và trí tuệ của người Việt Nam".

Nhiều nghiên cứu khẳng định giai đoạn 2-12 tuổi là "cửa sổ vàng" cho phát triển chiều cao, trí tuệ, miễn dịch, 86% chiều cao của đời người phát triển ở lứa tuổi này. WHO, UNICEF, FAO đều chứng minh hiệu quả lâu dài của đầu tư vào bữa ăn học đường.

Nhật Bản là minh chứng điển hình. Trước năm 1950, chiều cao trung bình nam giới chỉ khoảng 1,50 m, nữ 1,49 m. Nhờ can thiệp kịp thời về dinh dưỡng học đường, đến năm 2023 (theo khảo sát của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản - MHLW), chiều cao trung bình nam đạt 1,72 m, nữ 1,58 m, thuộc nhóm cao nhất châu Á. Thành công này gắn chặt với chính sách bữa ăn học đường đồng bộ, kỷ luật và bền bỉ.

Theo PGS.TS Zhuifeng Guo (nghiên cứu sinh ĐH Harvard; Giám đốc Ban Đổi mới và Phát triển Ngoại khoa, Hiệp hội Quản lý Ngành Công nghiệp Y tế Quốc gia Trung Quốc), tại quốc gia tỷ dân, bữa ăn học đường được triển khai như nghĩa vụ bắt buộc, qua đó cải thiện thể trạng trẻ em và thiết lập chuẩn mực công bằng xã hội, tạo nền tảng để các em phát huy tối đa tiềm năng.

Ông cảnh báo: "Nếu chậm trễ triển khai các chính sách về dinh dưỡng học đường, nguy cơ Việt Nam mất đi cơ hội có một thế hệ khỏe mạnh hơn là hoàn toàn có thể".

Ở Đức, các chính sách dinh dưỡng học đường dựa trên Tiêu chuẩn chất lượng DGE (2007) trong khuôn khổ chiến lược sức khỏe quốc gia. Tiêu chuẩn quy định khẩu phần đa dạng và cân bằng: sữa tươi, rau, quả, ngũ cốc nguyên hạt, thịt nạc; hạn chế đường, muối; dùng chất béo lành mạnh. Kết quả cho thấy cải thiện nhận thức, tăng mật độ xương, giảm nguy cơ béo phì. Hiện tiêu chuẩn này áp dụng tại hơn 5.000 trường học. DGE còn triển khai sáng kiến "Trường học + Dinh dưỡng = Loại A" để nâng cao ý thức cộng đồng - thông tin được TS. Philipp Rösler (nguyên Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Y tế Đức) chia sẻ tại hội thảo ở Hà Nội.

Trong khu vực Đông Nam Á, các nước như Thái Lan, Indonesia, Singapore… đều triển khai nhiều chính sách về dinh dưỡng học đường.

Có một điểm chung quan trọng trong các chính sách và khuyến nghị về dinh dưỡng học đường, đó là vai trò của sữa tươi đối với phát triển thể chất, tầm vóc và trí tuệ của lứa tuổi đến trường. Từ năm 2000, Trung Quốc cấm sử dụng sữa hoàn nguyên trong Chương trình Sữa học đường; từ 16/9/2025, Trung Quốc chính thức cấm dùng sữa bột (hoàn nguyên) để sản xuất sữa tiệt trùng - theo tiêu chuẩn quốc gia GB 25190-2010. Quy định này nhằm chuẩn hóa khái niệm sữa tiệt trùng, khuyến khích chăn nuôi - chế biến sữa tươi nội địa và kiểm soát chất lượng sản phẩm.

Ở Đức, khẩu phần hằng ngày của học sinh có 200-250g sữa tươi hoặc các sản phẩm từ sữa tươi. Tại Nhật Bản, chương trình bữa ăn học đường khởi đầu bằng việc cung cấp sữa tươi.

Có thể thấy một bài học chung, khi coi bữa ăn học đường như "mảnh ghép chiến lược", các quốc gia đều thiết kế chuẩn dinh dưỡng rõ ràng, bảo đảm nguồn lực, nhân sự cho công tác này và thiết lập cơ chế giám sát và nhất quán thực thi dài hạn trong nhiều năm, có các chính sách mang tính bao trùm như luật với các quy định mang tính bắt buộc.

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức, Việt Nam cần một giải pháp đột phá về dinh dưỡng học đường: Thứ nhất, hoàn thiện thể chế, coi đầu tư cho dinh dưỡng là đầu tư cho phát triển. Thứ hai, xây dựng "Hệ sinh thái Dinh dưỡng học đường toàn diện" - chuyển từ "ăn no" sang "ăn đúng, đủ và vận động khoa học". Thứ ba, đẩy mạnh chuyển đổi số, hợp tác quốc tế, học hỏi mô hình thành công để áp dụng phù hợp.

Ông đặt vấn đề: Cần cơ chế nào để khuyến khích xã hội hóa, huy động nguồn lực doanh nghiệp và cộng đồng?

Từ kinh nghiệm quốc tế, các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần sớm luật hóa dinh dưỡng học đường. PGS.TS Zhuifeng Guo nhấn mạnh, luật hóa không phải xa xỉ, mà là nền tảng đầu tư vào con người - "nguồn vốn quý". Khi pháp luật biến bữa ăn học đường từ "tùy chọn" thành "bắt buộc", không chỉ thay đổi chiều cao, cân nặng trẻ em mà còn thiết lập chuẩn mực công bằng, tạo điều kiện phát huy tiềm năng xã hội.

"Thời gian không đứng về phía những người chần chừ - mỗi ngày trì hoãn là một thế hệ trẻ em mất đi tương lai lẽ ra thuộc về các em, do các vấn đề về dinh dưỡng", ông Guo nói.

TS. Philipp Rösler cho rằng Việt Nam có nhiều điều kiện thuận lợi về tiềm năng nguồn cung sữa tươi nội địa, doanh nghiệp lớn tham gia, nhu cầu tiêu dùng gia tăng, Chính phủ hỗ trợ. Ông đề xuất xây dựng Chính sách Quốc gia về Sữa học đường và dinh dưỡng học đường làm định hướng chiến lược; tham khảo kinh nghiệm Đức và Liên minh châu Âu để ban hành tiêu chuẩn dinh dưỡng và khẩu phần sữa theo lứa tuổi. Đồng thời, cần tích hợp giáo dục dinh dưỡng trong nhà trường; huy động mô hình đối tác công - tư với sự tham gia tích cực của doanh nghiệp sữa và thực phẩm; triển khai theo giai đoạn, ưu tiên vùng khó khăn trước khi mở rộng toàn quốc; đi kèm cơ chế giám sát - đánh giá chặt chẽ và tăng cường hợp tác quốc tế.

Năm học 2020-2021, Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện Mô hình điểm Dinh dưỡng hợp lý kết hợp tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh, sinh viên Việt Nam. Mô hình được thực nghiệm rộng khắp tại 5 vùng sinh thái của cả nước, với sự tham gia của các chuyên gia dinh dưỡng độc lập quốc tế và Việt Nam, cùng sự đồng hành của Tập đoàn TH. Hơn 400 thực đơn và hàng trăm bài tập đã được thiết kế phù hợp và khoa học cho học sinh, thích hợp với các đặc điểm, thói quen dinh dưỡng của từng vùng, miền.

Kết quả mô hình điểm cho thấy những kết quả khả quan: nhóm trẻ mầm non được can thiệp dinh dưỡng và vận động đã tăng chiều cao trung bình khoảng 3,63 cm, cân nặng tăng 1,2 kg; tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi giảm 1,01%. Nhóm tiểu học tăng chiều cao trung bình 2,8 cm, cân nặng tăng 1,9 kg. Những con số này là cơ sở thực tiễn để nhân rộng mô hình cũng như xây dựng các chính sách về dinh dưỡng học đường.

Nhiều chuyên gia dinh dưỡng, y tế và giáo dục đồng thuận rằng cần ban hành Luật Dinh dưỡng học đường làm hành lang pháp lý thống nhất nhằm nhân rộng mô hình, nâng cao tính bền vững; kết hợp bốn trụ cột: pháp luật - tài chính - giám sát - giáo dục. Một hành lang pháp lý đủ mạnh không chỉ chuẩn hóa bữa ăn học đường mà còn mở đường để các nguồn lực xã hội tham gia bài bản, đồng bộ, có trách nhiệm; là cam kết rõ ràng cho tương lai vươn mình của thế hệ trẻ và của đất nước.

Theo Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) Lê Thái Hà, hoàn thiện thể chế - tạo hành lang pháp lý vững chắc - chính là giải pháp "chìa khóa" cho các vấn đề dinh dưỡng.

Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa, tại Hội thảo về Dinh dưỡng học đường 2025, cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện thể chế bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân. Ông khẳng định: "Con người là vốn quý nhất, cần có cơ chế pháp lý tầm cao để bảo vệ sức khỏe, đặc biệt thế hệ trẻ. Các bộ, ngành, cơ quan cần tập trung nghiên cứu, tham mưu, xây dựng và hoàn thiện khung chính sách toàn diện về dinh dưỡng, góp phần thực hiện thắng lợi chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về chăm sóc sức khỏe, phát triển nguồn nhân lực, nâng cao chất lượng cuộc sống".

Từ góc độ doanh nghiệp thực phẩm đồng hành cùng Chính phủ, Anh hùng Lao động Thái Hương - Nhà sáng lập Tập đoàn TH - bày tỏ: "Với những mong ước chân thành từ trái tim của một người mẹ, tôi mong tất cả chúng ta, trên cương vị riêng của mỗi người, hãy ứng xử với con trẻ ngày hôm nay bằng tấm lòng người mẹ, hãy góp phần thúc đẩy để ban tặng cho các con một bữa ăn học đường, một tấm khiên, một thành trì che chắn vững chãi, đó là một bộ luật, gọi là Luật Dinh dưỡng học đường, trong đó có ly sữa mang tên ly sữa học đường quốc gia. Thời cơ đã tới, tầm nhìn chiến lược đã có từ lời hiệu triệu, ý chí của người đứng đầu, hòa chung với khát vọng của nhân dân. Hãy để mỗi bữa ăn học đường, mỗi ly sữa tươi sạch không chỉ nuôi dưỡng thể chất, mà còn thắp lên khát vọng và ý chí vươn mình của dân tộc Việt".