Nặng tình rêu đá Tây Bắc
Rêu đá là một đặc sản chỉ có ở Tây Bắc. Muốn ăn rêu đá ngon, người Thái phải mất rất nhiều công chọn lựa, chế biến.
Người Thái coi rêu là món đặc sản truyền thống. Mùa rêu mọc, cả bản kéo ra suốt lấy rêu về hong khô ăn dần. Rêu đá mọc theo mùa, bắt đầu có từ tháng 9, 10 âm lịch và đến tháng 5 thì hết. Rêu tự mọc lên từ tất cả các hòn đá trong suối, khi dài tới một mức độ nào đó thì tự rụng xuống và bị nước cuốn đi. Vậy nhưng năm nào rêu cũng mọc đúng mùa như một quy luật tự nhiên.
Muốn ăn rêu sạch và non phải chọn dòng chảy xiết nhất, có nhiều tảng đá to. Vì rêu suối thường nằm sâu nước, lại đúng vùng nước mạnh nên lấy rêu là công đoạn vất vả, đòi hỏi nhiều kĩ năng. Rêu ngon là rêu mọc dài thướt tha, sờ vào thấy mát rượi êm ái, chỉ cần lấy tay hoặc vợt nhẹ nhàng lựa theo dòng nước gạt từ ngọn tới rễ. Rêu mọc theo mùa nên hái rêu cũng theo mùa. Mỗi mùa rêu tới, bản làng vui như trảy hội, vừa gọi nhau hái rêu, vừa cười nói rôm rả. Thậm chí nhiều người còn mang sẵn rượu, thịt, cá, cơm để nghỉ trưa ngay bên suối.
Rêu trong nước tuy có sạch nhưng còn lẫn tạp chất, muốn ăn còn cần đập rêu để lọc cho sạch. Để những cục rêu lên thớt hoặc một hòn đá tảng to có mặt phẳng và đập cho rong rêu bong ra các tạp chất, phải đập sao cho khéo để rêu không bị nát mất chất dinh dưỡng và màu xanh tự nhiên. Rồi tỉ mỉ tẽ từng lớp rêu nhặt sạn đá rễ lá cây bị dính vào đó, và rửa thật sạch. Tất cả khoảng ba lần đập và ba lần rửa. Rêu sạch được cắt thành đoạn có thể chỉ nhỏ bằng lóng tay, mà cũng có thể chỉ dài mấy centimét tùy theo chiều dài và yêu cầu của món ăn, được chế biến thành nhiều món như rêu nướng, nộm rêu, canh rêu tươi.
Trong các món chế biến từ rêu thì rêu nướng là đơn giản hơn cả. Theo kinh nghiệm dân gian, ăn rêu thường xuyên sẽ giúp cơ thể lưu thông khí huyết, giải độc, giải nhiệt, hạ huyết áp và có tác dụng trị nhiều chứng bệnh mãn tính khác. Bà con người Thái, người Tày, người Mông ở Mường Lò còn có món rêu rán nhắm rượu rất thú vị. Vị rêu rán béo ngậy cùng vị rượu cay nồng hâm nóng không khí của những cuộc vui.
Phần rêu ngon thường để dành lại, gác bếp phơi khô. Chỉ khi nào có khách quý, chủ nhà mới mang ra dùng và đãi khách. Rêu không hề khó ăn như tưởng tượng mà ngon ngọt tan dần nơi đầu lưỡi, để lại dư âm thơm ngậy khó quên. Rêu là sản vật quý giá của đất trời Tây Bắc, là nét đẹp cần được gìn giữ vẹn nguyên cho con cháu mai sau.