Khi F0 cách ly tại nhà, cẩn trọng với nguy cơ ngộ độc thuốc

Cảnh báo ngộ độc thuốc hạ sốt do quá liều

BS. Nguyễn Tiến Dũng, trưởng khoa Hồi sức tích cực - chống độc, Bệnh viện Kiến An, Hải Phòng cho biết, trong một ngày 18/8/2021, bác sĩ đã gặp 3 trường hợp có biểu hiện tổn thương gan do ngộ độc thuốc giảm đau hạ sốt paracetamol, với các triệu chứng:

Mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn, nôn nhiều.

Đau bụng hạ sườn bên phải.

Da vàng, mắt vàng.

Tê bì, xuất hiện đám mảng bầm tụ máu (xuất huyết) dưới da dù không có tiền sử chấn thương...

Có trường hợp đặc biệt nguy hiểm khi bệnh nhân có dấu hiệu rối loạn ý thức: Chậm chạp, li bì, hôn mê... (triệu chứng não gan).

Sau khi tìm hiểu, bác sĩ cho biết rất đáng lo ngại khi có bệnh nhân uống cùng lúc 2 hoạt chất paracetamol hoặc vừa uống hạ sốt paracetamol vừa uống ibuprofen.

Có bệnh nhân còn dùng thuốc hạ sốt định kỳ 3 - 4 viên/ngày, liên tục 10 - 14 ngày mà không có triệu chứng sốt.

Theo BS.Dũng, đây là hiện tượng cực kỳ nguy hiểm, vì có thể gây tổn thương gan - thận cấp, có thể đe dọa tính mạng.

Còn gì buồn hơn khi bệnh nhân đã gần vượt qua dịch bệnh (test đã cho kết quả âm tính), nhưng lại có thể mất mạng vì những viên thuốc tưởng chừng vô hại.

Đó là chưa kể đến biến chứng loét, chảy máu dạ dày - thực quản do sử dụng không hợp lý corticoid và/hoặc thuốc chống đông.

Khuyến cáo của chuyên gia

Thuốc giảm đau hạ sốt

BS Dũng cho biết, thuốc giảm đau hạ sốt paracetamol rất quan trọng để kiểm soát nhiệt độ và hạn chế biến chứng cho người bệnh mắc COVID-19, nhưng paracetamol cũng rất nguy hiểm nếu dùng sai chỉ định hoặc quá liều.

Thuốc có thể gây tổn thương gan cấp tính, với tỉ lệ tử vong cực kỳ cao, đặc biệt trong bối cảnh hệ thống y tế đang quá tải như hiện nay. Do đó cần sử dụng paracetamol an toàn trong trường hợp sốt cao do nhiễm COVID-19 như sau:

Đối với người lớn

Chỉ dùng thuốc khi: Sốt trên 38.5°C.

Cách dùng: Uống 1 liều 10mg-15mg x số kg cân nặng. (ví dụ bệnh nhân nặng 50kg, có thể uống 1 viên đến 1.5 viên thuốc 500mg).

Tuy nhiên, tốt nhất chúng ta chỉ nên dùng liều 10mg/kg, vì bệnh nhân sốt do COVID-19 thường sốt kéo dài 5-7 ngày, tức là cần uống thuốc hạ sốt trong thời gian đó. Vì thế, nên uống liều tối thiểu đủ hạ sốt để hạn chế độc tính của thuốc.

Nếu đã uống thuốc mà vẫn sốt cao trên 38.5°C, phải tìm mọi cách để hạ nhiệt độ, cùng với thuốc, như: Lau - chườm trán, ngực, nách, tay, chân... bằng khăn ấm (không được dùng khăn lạnh, sẽ làm co mạch, không thoát được nhiệt, làm nhiệt độ cơ thể khó hạ hơn).

Tuyệt đối không tự ý tăng liều thuốc hoặc uống thuốc lần sau cách lần trước trong thời gian ngắn. Sau ít nhất 6 giờ, nếu nhiệt độ vẫn trên 38.5°C, mới được uống tiếp liều thứ 2.

Một ngày tốt nhất không nên uống quá 2000mg (là 4 viên 500mg), đối với bệnh nhân trung bình khoảng 50kg.

Nếu sốt quá cao (trên 39.5°C, liều 10mg/kg cân nặng + lau chườm... không hạ được nhiệt độ, có thể dùng đến liều tối đa 15mg/kg cân nặng, nhưng liều này không được lặp lại dưới 8 giờ/lần.

Đối với trẻ em

Đối với trẻ em, việc dùng thuốc cũng tính liều như người lớn: 10-15mg/kg cân nặng. Nhưng thuốc của trẻ thường là loại bột pha với nước, đóng gói 80mg, 150mg, 250mg. Phụ huynh cần biết cân nặng của trẻ để tính liều lượng thuốc và pha với khoảng 30ml nước ấm cho trẻ uống.

Nếu trẻ không thể uống được, có thể dùng viên thuốc đặt hậu môn. Mỗi lần dùng thuốc cho trẻ cũng phải cách nhau tối thiểu 5-6 giờ.

Lưu ý, chỉ đặt hậu môn cho trẻ khi trẻ không thể uống thuốc được (trẻ bị nôn ói, trẻ không hợp tác tự nguyện uống thuốc, khóc gây sặc…). Vì nếu đặt thuốc vào hậu môn trẻ nhiều lần sẽ gây biến chứng rối loạn bài tiết phân (tiêu chảy).

Nếu sốt dưới 38.5°C: Chỉ chườm, lau cơ thể bằng khăn ấm thôi... chưa dùng thuốc hạ sốt.

Với người lớn, không được dùng thuốc liên tiếp quá 10 ngày, trẻ em không được quá 5 ngày.

Không được dùng thuốc hạ sốt paracetamol trong trường hợp nào?

Mặc dù paracetamol là thuốc giảm đau hạ sốt khá an toàn, có thể sử dụng cho hầu hết mọi trường hợp. Nhưng đối với một số bệnh nhân có chống chỉ định, cụ thể như sau:

Người có tiền sử dị ứng với paracetamol.

Người có bệnh lý cấp tính về gan (ung thư gan, viêm gan virus đang giai đoạn cấp tính, đang điều trị tổn thương gan cấp tính do mọi nguyên nhân)...

Bệnh nhân có bệnh lý về gan nhưng không trong giai đoạn cấp tính, phải giảm liều và giảm cả thời gian dùng thuốc.

Thuốc hạ sốt thay thế paracetamol

Trong trường hợp bệnh nhân chống chỉ định với paracetamol thì cần xin kiến các bác sĩ trước khi sử dụng một trong các thuốc sau đây:

Ibuprofen được dùng khá rộng rãi, thuộc nhóm non steroid, có tác dụng chống viêm, giảm đau, hạ sốt. Do đó, thuốc cũng được kê đơn cho những bệnh nhân có triệu chứng sốt, đau vừa và nhẹ. Tuy nhiên thuốc có thể gây bất lợi, đặc biệt ảnh hưởng trên hệ tiêu hóa (gây xuất huyết). Do đó chỉ dùng thuốc khi không thể sử dụng paracetamol.

Aspirin cũng là thuốc chống viêm, giảm đau, hạ sốt thuộc nhóm non steroid. Thuốc có tác dụng phụ gây xuất huyết tiêu hóa như ibuprofen, do đó cũng chỉ dùng thuốc khi bệnh nhân không thể dùng paracetamol để hạ sốt. Đặc biệt phải kiểm soát nguy cơ rối loạn đông máu trước khi sử dụng thuốc.

Cả 2 loại thuốc ibuprofen và aspirin gây kích ứng niêm mạc dạ dày nên phải uống lúc ăn no, hoặc uống kèm thuốc giảm tiết axit như esomeprazole…

Một số thuốc giảm đau non steroids khác như: Meloxicam, piroxicam cũng có tác dụng hạ sốt nhưng hiệu quả không cao. Do đó nếu không còn lựa chọn nào khác, thì chỉ dùng thuốc trong thời gian ngắn (1-2 ngày).

Thuốc hỗ trợ điều trị COVID-19

Một số thuốc hỗ trợ điều trị COVID-19 như: Thuốc tăng cường miễn dịch (thymodulin là thuốc hỗ trợ điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus; tăng cường miễn dịch đối với nhóm bệnh nhân suy giảm miễn dịch, vitamin 3B, vitamin C, kẽm); thuốc giảm ho như dextromethorphan hỗ trợ giảm ho cho bệnh nhân COVID-19 có ho nhiều); thuốc chống viêm nhưdexamethason, ethylprednisolone (chỉ dùng cho bệnh nhân mức độ vừa, nặng, theo phác đồ Bộ Y tế QĐ 3416. Bệnh nhân F0 dù được theo dõi và điều trị tại nhà, cần uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ); kháng sinh (dùng khi có bội nhiễm và chỉ dùng khi có chỉ định của bác sĩ).

Cùng với tác dụng phụ do dùng thuốc thì tâm lý lo lắng, căng thẳng sẽ làm gia tăng nguy cơ loét dạ dày ở F0. Nếu có loét dạ dày, có thể dùng các thuốc: Esomeprazole, pantoprazole hoặc deslansoprazole.

Ngoài ra, chú ý ăn uống đủ chất, nhiều rau củ quả, sinh tố...; nghỉ ngơi điều độ, tập luyện nhẹ nhàng, hạn chế vận động quá sức...

Nếu sốt nhiều dẫn đến mất nước cần phải uống bù thêm nước.