Bụi mịn vào máu, mang độc chất lên não, làm tăng nguy cơ đột quỵ
Ô nhiễm không khí ngày càng trầm trọng đang khiến hàng triệu người hứng bụi mịn xuyên qua phổi vào máu, âm thầm làm tăng nguy cơ đột quỵ và bệnh tim mạch.
Theo bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam, bụi mịn với kích thước siêu nhỏ có thể vượt qua hàng rào phế nang - mao mạch, đi thẳng vào hệ tuần hoàn. Khi xâm nhập não, tim và nhiều cơ quan quan trọng, chúng gây tổn thương tế bào và gia tăng nguy cơ đột quỵ.
Tổ chức Y tế Thế giới ước tính mỗi năm ô nhiễm không khí cướp đi khoảng bảy triệu sinh mạng trên toàn cầu, trong đó Việt Nam ghi nhận ít nhất 70.000 ca tử vong. Tuổi thọ trung bình của người Việt vì thế bị rút ngắn 1,4 năm. Hà Nội và TP.HCM nằm trong nhóm đô thị có chất lượng không khí thấp nhất châu Á.
Tại Hà Nội, người dân đang sống trong môi trường có nồng độ PM2.5 cao gấp nhiều lần quy chuẩn quốc gia và vượt xa mức khuyến cáo quốc tế. Sự gia tăng bụi mịn khiến mỗi năm thành phố ghi nhận hàng nghìn ca nhập viện vì bệnh tim mạch và hô hấp.
Người bệnh đột quỵ điều trị tại Bệnh viện Bạch Mai.
Giải thích cơ chế gây hại, bác sĩ Hoàng cho biết PM2.5 có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 2,5 micromet – nhỏ gấp khoảng 30 lần sợi tóc, đủ để xuyên sâu xuống phế nang - nơi trao đổi oxy. Nhiều hạt còn đi vào máu, mang theo kim loại nặng và độc chất đến tim, não, thận. Khi tích tụ, chúng kích hoạt stress oxy hóa, phá hủy ty thể, gây viêm âm ỉ và thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa cùng cục máu đông, tiền đề của đột quỵ và nhồi máu cơ tim.
Trong bối cảnh ô nhiễm kéo dài và có xu hướng nghiêm trọng hơn, các biện pháp đơn lẻ như đeo khẩu trang vải hay đóng kín cửa nhà gần như không đủ. Người dân được khuyến cáo theo dõi chỉ số chất lượng không khí mỗi ngày, hạn chế ra ngoài khi chất lượng không khí ở mức xấu và sử dụng khẩu trang đạt chuẩn khi bắt buộc phải di chuyển.
Việc trang bị máy lọc không khí có màng HEPA trong phòng ngủ và nơi làm việc, giữ nhà cửa sạch sẽ, thông thoáng có thể giảm đáng kể lượng bụi mịn xâm nhập vào cơ thể.
Về dinh dưỡng, bác sĩ khuyên tăng cường thực phẩm giàu đạm, rau xanh và trái cây chứa nhiều vitamin C như cam, bưởi để nâng sức đề kháng. Người dân có thể hỗ trợ phổi thải độc bằng cách tập thở bụng để tăng lượng oxy, xông hơi nước nóng với tinh dầu giúp làm ẩm đường thở. Khi xuất hiện dấu hiệu viêm hô hấp kéo dài, đau ngực hoặc khó thở, cần đến cơ sở y tế thăm khám kịp thời.
Theo bác sĩ Hoàng, ô nhiễm không khí cần được nhìn nhận như thách thức y tế công cộng thay vì hiện tượng thời tiết hay bất tiện đời sống. Bảo vệ sức khỏe trước “làn sóng bụi mịn” đòi hỏi nỗ lực của từng cá nhân, song quan trọng hơn là các giải pháp tổng thể trong kiểm soát nguồn thải, cải thiện giao thông, thúc đẩy năng lượng sạch và xây dựng đô thị bền vững.
“Hà Nội có thể chưa thoát khỏi những ngày ngột thở, nhưng nhận thức đúng và hành động kịp thời sẽ giúp giảm phần nào tác hại của bụi mịn đang âm thầm tích tụ trong mỗi hơi thở ”, bác sĩ Hoàng nói.