Mứt Tết - món ăn đặc trưng của ngày Tết
Có vô số món đặc sản trong dịp Tết, nhưng hiếm có món nào mà từ “Tết” được gắn liền, như hiển nhiên, như ấn định tiềm thức bằng "mứt Tết".
Xưa, khách tới thăm nhà, chúc mừng năm mới, gia chủ không thể thiếu khay mứt trên bàn dành mời khách. Mứt cũng là món quà Tết đáng trân trọng, thể hiện bản sắc ẩm thực vô cùng độc đáo. Gần gũi có mứt dừa, mứt bí, cà rốt, quất, mứt trứng chim... sang trọng một chút có mứt sen. Mứt mang vị ngọt ngào ấm áp, bổ sung xuân sức thêm tròn đầy. Thông thường, hộp mứt thường có 5 hoặc 10 vị, hộp 5 thứ mứt gọi là ngũ vị, 10 thứ thì gọi là mứt thập cẩm.
Vì là thứ mứt cao sang bậc nhất nên khó có loại mứt gì bì được hương vị với mứt sen trần. Những hạt sen phơi khô, bảo quản chăm chút từ khi còn tươi ngon vụ hè, gần cuối năm mới đem ra ngào đường, làm mứt. Những viên mứt nhỏ tròn, màu hanh vàng, bọc trong lớp vỏ lấm tấm đường, mang vị ngọt ngào mà tinh tế. Không ai có thể ăn nhiều mứt sen một lúc, bởi thật ra mứt có vị ngọt rất sắc. Nhưng đôi lúc nhẩn nha một vài viên, nhấp một ngụm trà thơm, vị ngọt, vị chát cùng hơi nóng ấm quyện hòa lại tạo cảm giác thư thái thú vị, khiến câu chuyện đầu xuân thêm vui vẻ, rộn ràng.
Mứt dừa dễ làm, lại thơm và dễ ăn nên thường được các bà, các mẹ lựa chọn để tự tay thực hiện, cho Tết vui và lành. Mứt được làm từ cơm dừa bào mỏng cùng đường cát trắng, thành phẩm có vị ngọt thơm tự nhiên, vị ngậy béo đặc trưng của cùi dừa. Tùy theo sở thích mà khi chế biến, mứt dừa được thêm màu sắc bắt mắt cũng từ những nguyên liệu thiên nhiên như lá dứa, cà rốt, nước nghệ…Công đoạn tuy giản đơn nhưng để làm ra món mứt ngon cũng là bao thời gian, tâm huyết, tình cảm của người phụ nữ trong gia đình.
Mứt truyền thống còn có mứt bí, mứt gừng. Chỉ ngay vừa đầu tháng Chạp, các mẹ lại để dành những quả bí già, những củ gừng già tươi ngon để chuẩn bị làm mứt Tết. Gừng thái mỏng, bí xắt miếng rồi cũng qua các công đoạn ngâm nước vôi, sên đường, gia giảm hương liệu, màu sắc để có những miếng mứt ngon, đảm bảo. Rồi còn vô số loại mứt khác như mứt quất, mứt mận, cà rốt, vỏ cam... Mứt Tết nếu tự tay chế biến đều chứa đựng giá trị tinh thần và tình cảm của người làm, nên mứt Tết là món quà ý nghĩa và đáng trân trọng dịp đầu năm.
Mứt không chỉ làm phong phú và còn giúp trung hòa hương vị ẩm thực cho ngày Tết. Nhưng đời sống hối hả, ngày nay mứt công nghiệp, hay thông tin về mứt kém chất lượng tràn ngập thị trường nên nhiều người không còn chuộng mua mứt làm quà, thay vào đó là các loại bánh kẹo đắt tiền. Sẽ như thế nào nếu một ngày Tết thiếu đi vị mứt? Đó sẽ là một niềm nuối tiếc không thể nguôi ngoai.