Acid folic trong dự phòng dị tật sơ sinh
Acid folic (hay còn gọi là folat) có chức năng cần thiết cho sự phát triển và phân chia tế bào của người, động vật, thực vật, vi khuẩn và cần cho sự hình thành của tế bào máu.
Nguồn cung cấp: Hầu như các thực phẩm đều chứa folat nhưng có nhiều trong các loại rau màu xanh thẫm, gan động vật, trứng, cá, măng tây, hoa lơ màu xanh, đậu quả, nước quả, các hạt nẩy mầm (mầm lúa mì, mầm lúa, giá đỗ...) đều giàu folat... Folat rất nhạy cảm và dễ bị phân hủy dưới tác động của nhiệt độ, tia cực tím, hoặc ôxy hóa. Trong quá trình nấu hoặc chế biến, tỷ lệ mất có thể từ 50-90%, có khi là 100% khi nấu ở nhiệt độ cao và nhiều nước. Nếu thức ăn để lâu ngoài ánh sáng, lượng folat sẽ bị hao hụt đáng kể. Để đảm bảo có đủ folat trong khẩu phần ăn, thai phụ cần ăn phối hợp nhiều loại thực phẩm, tăng cường ăn rau quả tươi, thực phẩm mua về cần chế biến ngay và ăn ngay sau khi nấu.
Tổn thương cột sống do thiếu acid folic.
Triệu chứng thiếu hụt acid folic: thiếu máu, ợ nóng, tiêu chảy, suy nhược cơ thể.
Nhu cầu acid folic
Nhu cầu trung bình 3mcg/kg trọng lượng sẽ đáp ứng được cho nhu cầu người trưởng thành (tương đương 180-200mcg/ngày). Những trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn nhận 10-12mcg/kg trọng lượng/ngày khi tình trạng folat của bà mẹ đầy đủ. Khẩu phần khuyến nghị cho trẻ em 1-10 tuổi là 3,7mcg/kg trọng lượng/ngày. Nhu cầu tăng lên trong khi mang thai cần 400mcg/ngày để đáp ứng:
- Sự gia tăng của quá trình phân chia tế bào cũng như tăng kích thước tử cung. Cần cho tổng hợp nhân tế bào acid deoxyribonucleic (ADN), acid Ribonucleic (ARN) và protein.
- Hình thành nhau thai.
- Số lượng tế bào hồng cầu gia tăng theo khối lượng máu tăng.
- Tăng trưởng của bào thai.
- Tăng thải folate qua nước tiểu trong khi mang thai.
Hậu quả của thiếu hụt acid folic với phụ nữ mang thai
- Thiếu máu hồng cầu khổng lồ.
- Nguy cơ sẩy thai cao.
- Sinh non, sinh con nhẹ cân.
- Nếu thiếu acid folic trong giai đoạn sớm của thai kỳ sẽ gây ra sự phân chia tế bào không bình thường, gây sảy thai hoặc dị tật: hở hàm ếch/vòm miệng, hội chứng Down, khiếm khuyết ống thần kinh. Vậy thế nào là dị tật ống thần kinh? Đó là sự không hoàn thiện của ống thần kinh (ống thần kinh không đóng kín) vào ngày thứ 28 sau thụ thai gây ra hiện tượng: nứt đốt sống, vô sọ (90% các trường hợp dị tật ống thần kinh), thoát vị não (10% các trường hợp dị tật ống thần kinh). Do vậy để dự phòng dị tật sơ sinh thể này, các chuyên gia dinh dưỡng khuyên người phụ nữ phải chuẩn bị đủ tình trạng acid folic cho cơ thể ít nhất là 3 tháng trước khi thụ thai.
Mối liên quan giữa acid folic và dị tật ống thần kinh lần đầu tiên được đưa ra vào 30 năm trước đây, và từ năm 1964 trở lại đây có ít nhất 13 nghiên cứu lớn trên thế giới được tiến hành. Khoảng 50-70% các trường hợp dị tật ống thần kinh có thể phòng tránh được nếu phụ nữ mang thai sử dụng acid folic trong khoảng thời gian từ trước khi thụ thai đến 4 tuần sau khi thụ thai. Nghiên cứu của Hội đồng nghiên cứu y khoa Anh trên 1.817 phụ nữ có tiền sử sinh con bị dị tật ống thần kinh muốn sinh một đứa con khác, những phụ nữ này chia thành 4 nhóm điều trị thử nghiệm can thiệp với các chế phẩm khác nhau trong vòng 1 tháng trước khi thụ thai và sau thụ thai 12 tuần. Kết quả cho thấy nhóm có bổ sung 400mcg acid folic/ngày giảm được 72% số các trường hợp dị tật ống thần kinh. Một nghiên cứu khác triển khai tại Hungari trên 4.156 phụ nữ dự kiến mang thai, chia thành 2 nhóm, một nhóm chứng (dùng giả dược), một nhóm được bổ sung 800mcg acid folic/ngày + các vitamin và vi chất dinh dưỡng, 3 tháng trước khi mang thai và ngay sau mang thai. Kết quả cho thấy, nhóm được bổ sung acid folic không có trường hợp nào bị dị tật ống thần kinh, trong khi ở nhóm chứng là 6 trường hợp. Nghiên cứu ở Trung Quốc cũng cho thấy bổ sung 400mcg acid folic cho phụ nữ dự định mang thai tới khi có thai được 3 tháng cũng cho kết quả giảm được các trường hợp dị tật ống thần kinh ở cả 2 miền Nam và Bắc.
Làm thế nào để bổ sung lượng acid folic?
Có các giải pháp giúp tăng lượng acid folic sau:
Chế độ ăn có các thực phẩm giàu folat: Gan động vật (bò, gà, lợn).
Rau có lá màu xanh thẫm, hoa lơ xanh, đậu quả, giá đỗ...
Bổ sung bằng dạng thuốc uống với liều 400mcg acid folic/ngày.
Các thực phẩm có bổ sung acid folic: nên lựa chọn các thực phẩm dùng cho phụ nữ dự định mang thai và cho con bú có bổ sung acid folic 400mcg/ngày, kết hợp với các vitamin và khoáng chất khác để sinh ra những đứa con khỏe mạnh, thông minh.
Cơ quan y tế của một số nước đã khuyến nghị như sau:
Mỹ: Khuyến nghị chế độ dinh dưỡng có các thực phẩm giàu folat và uống bổ sung hoặc sử dụng các thực phẩm có tăng cường 400mcg acid folic/ngày cho tất cả phụ nữ độ tuổi sinh đẻ.
Anh: Khuyến nghị nên sử dụng acid folic liều cao 400mcg/ngày cho tất cả phụ nữ chuẩn bị mang thai.
Canada: Phụ nữ dự định mang thai cần bổ sung 400mcg acid folic/ngày. Tất cả phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ cần 1 chế độ dinh dưỡng đáp ứng đủ 400mcg folat/ngày.
Tổn thương cột sống do thiếu acid folic.
Triệu chứng thiếu hụt acid folic: thiếu máu, ợ nóng, tiêu chảy, suy nhược cơ thể.
Nhu cầu acid folic
Nhu cầu trung bình 3mcg/kg trọng lượng sẽ đáp ứng được cho nhu cầu người trưởng thành (tương đương 180-200mcg/ngày). Những trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn nhận 10-12mcg/kg trọng lượng/ngày khi tình trạng folat của bà mẹ đầy đủ. Khẩu phần khuyến nghị cho trẻ em 1-10 tuổi là 3,7mcg/kg trọng lượng/ngày. Nhu cầu tăng lên trong khi mang thai cần 400mcg/ngày để đáp ứng:
- Sự gia tăng của quá trình phân chia tế bào cũng như tăng kích thước tử cung. Cần cho tổng hợp nhân tế bào acid deoxyribonucleic (ADN), acid Ribonucleic (ARN) và protein.
- Hình thành nhau thai.
- Số lượng tế bào hồng cầu gia tăng theo khối lượng máu tăng.
- Tăng trưởng của bào thai.
- Tăng thải folate qua nước tiểu trong khi mang thai.
Hậu quả của thiếu hụt acid folic với phụ nữ mang thai
- Thiếu máu hồng cầu khổng lồ.
- Nguy cơ sẩy thai cao.
- Sinh non, sinh con nhẹ cân.
- Nếu thiếu acid folic trong giai đoạn sớm của thai kỳ sẽ gây ra sự phân chia tế bào không bình thường, gây sảy thai hoặc dị tật: hở hàm ếch/vòm miệng, hội chứng Down, khiếm khuyết ống thần kinh. Vậy thế nào là dị tật ống thần kinh? Đó là sự không hoàn thiện của ống thần kinh (ống thần kinh không đóng kín) vào ngày thứ 28 sau thụ thai gây ra hiện tượng: nứt đốt sống, vô sọ (90% các trường hợp dị tật ống thần kinh), thoát vị não (10% các trường hợp dị tật ống thần kinh). Do vậy để dự phòng dị tật sơ sinh thể này, các chuyên gia dinh dưỡng khuyên người phụ nữ phải chuẩn bị đủ tình trạng acid folic cho cơ thể ít nhất là 3 tháng trước khi thụ thai.
Mối liên quan giữa acid folic và dị tật ống thần kinh lần đầu tiên được đưa ra vào 30 năm trước đây, và từ năm 1964 trở lại đây có ít nhất 13 nghiên cứu lớn trên thế giới được tiến hành. Khoảng 50-70% các trường hợp dị tật ống thần kinh có thể phòng tránh được nếu phụ nữ mang thai sử dụng acid folic trong khoảng thời gian từ trước khi thụ thai đến 4 tuần sau khi thụ thai. Nghiên cứu của Hội đồng nghiên cứu y khoa Anh trên 1.817 phụ nữ có tiền sử sinh con bị dị tật ống thần kinh muốn sinh một đứa con khác, những phụ nữ này chia thành 4 nhóm điều trị thử nghiệm can thiệp với các chế phẩm khác nhau trong vòng 1 tháng trước khi thụ thai và sau thụ thai 12 tuần. Kết quả cho thấy nhóm có bổ sung 400mcg acid folic/ngày giảm được 72% số các trường hợp dị tật ống thần kinh. Một nghiên cứu khác triển khai tại Hungari trên 4.156 phụ nữ dự kiến mang thai, chia thành 2 nhóm, một nhóm chứng (dùng giả dược), một nhóm được bổ sung 800mcg acid folic/ngày + các vitamin và vi chất dinh dưỡng, 3 tháng trước khi mang thai và ngay sau mang thai. Kết quả cho thấy, nhóm được bổ sung acid folic không có trường hợp nào bị dị tật ống thần kinh, trong khi ở nhóm chứng là 6 trường hợp. Nghiên cứu ở Trung Quốc cũng cho thấy bổ sung 400mcg acid folic cho phụ nữ dự định mang thai tới khi có thai được 3 tháng cũng cho kết quả giảm được các trường hợp dị tật ống thần kinh ở cả 2 miền Nam và Bắc.
Làm thế nào để bổ sung lượng acid folic?
Có các giải pháp giúp tăng lượng acid folic sau:
Chế độ ăn có các thực phẩm giàu folat: Gan động vật (bò, gà, lợn).
Rau có lá màu xanh thẫm, hoa lơ xanh, đậu quả, giá đỗ...
Bổ sung bằng dạng thuốc uống với liều 400mcg acid folic/ngày.
Các thực phẩm có bổ sung acid folic: nên lựa chọn các thực phẩm dùng cho phụ nữ dự định mang thai và cho con bú có bổ sung acid folic 400mcg/ngày, kết hợp với các vitamin và khoáng chất khác để sinh ra những đứa con khỏe mạnh, thông minh.
Cơ quan y tế của một số nước đã khuyến nghị như sau:
Mỹ: Khuyến nghị chế độ dinh dưỡng có các thực phẩm giàu folat và uống bổ sung hoặc sử dụng các thực phẩm có tăng cường 400mcg acid folic/ngày cho tất cả phụ nữ độ tuổi sinh đẻ.
Anh: Khuyến nghị nên sử dụng acid folic liều cao 400mcg/ngày cho tất cả phụ nữ chuẩn bị mang thai.
Canada: Phụ nữ dự định mang thai cần bổ sung 400mcg acid folic/ngày. Tất cả phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ cần 1 chế độ dinh dưỡng đáp ứng đủ 400mcg folat/ngày.
Theo PGS.TS. Nguyễn Thị Lâm
SK&DS
SK&DS