Những tập tục đón Tết kỳ lạ của các dân tộc Việt Nam: Vỗ mông để thoát ế, xem gan lợn bói chuyện tương lai

Là một đất nước với nhiều dân tộc anh em cùng chung sống chan hòa, nên chẳng có gì lạ khi dịp xuân về, ở mỗi vùng, mỗi tộc người Việt lại có cách đón Tết khác nhau, mang đậm bản sắc văn hóa đặc trưng không lẫn vào đâu được. Và cũng chính vì mang tính đặc thù riêng biệt ấy, những tập tục đón Tết này đôi khi sẽ khiến không ít người "ngoại tộc" cảm thấy vô cùng thú vị, vô cùng kỳ lạ.

Tục vỗ mông ngày Tết của người H'mông

(Ảnh: Thanh Hà)

Có lẽ với nhiều người chúng ta, vỗ mông người khác từ lâu đã được xem như là một hành vi không chuẩn mực. Tuy nhiên, hành động này lại là một nét văn hóa thú vị của người H'mông vào dịp Tết. Cụ thể, trong lễ hội Sài Sán diễn ra thường niên vào mùng 2 Tết, ngoài những hoạt động vui chơi thú vị thì nam thanh nữ tú thuộc dân tộc H'mông còn tranh thủ vỗ mông nhau để… "thoát ế".

(Ảnh: Thanh Hà)

Cụ thể hơn, khi một anh chàng người H'mông nào đó tham gia lễ hội mà may mắn bắt gặp được một cô nàng mình thích, anh ta lập tức tiến tới và vỗ mông cô ấy thay cho lời cầu hôn. Nếu cô nàng cũng thích anh chàng vừa vỗ mông mình, cô ấy hoàn toàn có quyền vỗ lại thay hành động "gật đầu đồng ý". Cứ thế cả hai sẽ vỗ qua vỗ lại đủ 9 lần, xong đợi ngày chính thức về chung một nhà thành vợ chồng.

Tục lấy trộm cầu may của người Lô Lô

Chẳng thua kém gì hành động vỗ mông người khác giới, việc ăn cắp ăn trộm cũng được liệt vào danh sách những hành động "xấu xí" trong suy nghĩ của phần đông chúng ta. Ấy thế mà, đó lại là tập tục thú vị vào ngày Tết của người Lô Lô - một dân sinh sống trên Cao nguyên đá Đồng Văn (Hà Giang).

(Ảnh: Discovery Indochina)

Nghe có vẻ khó tin nhưng đây hoàn toàn là sự thật. Người Lô Lô tin rằng, việc lấy cắp một thứ gì đó từ nhà người khác vào đêm 30 chắc chắn sẽ giúp cho mình có nhiều may mắn và thuận lợi trong năm mới. Tuy nhiên, những thứ được họ lấy cắp thông thường không có giá trị gì quá lớn, đôi khi chỉ là củ tỏi, cọng hành, bắp ngô mà thôi.

Tục gọi hồn người đã khuất của người Thái

Thoạt nghe có vẻ đáng sợ, nhưng thực chất tập tục này không khác mấy với phong tục thờ cúng tổ tiên của người Kinh. Gọi hồn người thân đã khuất của người Thái chính xác là việc mời người thân, ông bà tổ tiên về gia đình cùng ăn Tết với con cháu chứ chẳng có gì siêu nhiên hay nhuốm màu kì bí.

(Ảnh: Trần Vân Hạc)

Ấy thế nhưng quá trình mời người đã khuất về nhà ăn Tết của người Thái cũng khá cầu kỳ. Đầu tiên, gia đình sẽ mời một thầy cúng tới để giúp làm lễ vào đêm 29 hoặc 30 Tết. Thầy cúng đến nhà, lấy những chiếc áo của tất cả các thành viên trong gia đình buộc lại với nhau. Sau đó thầy sẽ cầm một cây than củi còn nóng đỏ rực mang ra đầu làng để gọi hồn. Sau 2, 3 lần gọi, thầy cúng sẽ quay về nhà gia chủ tiếp tục gọi một lần nữa dưới chân cầu thang.

Cuối cùng để kết thúc nghi lễ, thầy cúng sẽ cột vào tay của những thành viên trong gia đình gia chủ một sợi chỉ đen để xua đuổi tà ma trong năm mới.

Tục bói gan lợn của người Hà Nhì

Không khác mấy người Kinh, với người Hà Nhì cứ Tết đến là phải mổ lợn. Dù nghèo hay giàu bắt buộc cũng phải có con lợn để mổ thịt vui xuân đón Tết. Nhưng đặc biệt hơn người Kinh ở chỗ, người Hà Nhì mổ lợn không đơn thuần chỉ là hoạt động phục vụ cho việc "ăn Tết" mà còn thông qua đó để thực hiện quẻ bói đầu năm: bói gan lợn.

(Ảnh: Đ.Loan)

Cụ thể, khi mổ lợn, người Hà Nhì đặc biệt chú ý đến lá gan nóng, tránh tổn thương lá gan trong lúc mổ. Mổ xong, họ sẽ đem lá gan ra rửa sạch và bắt đầu bói. Quẻ bói tốt nhất đầu năm chính là khi lá gan của con lợn mình vừa mổ căng bóng, lành lặn và tươi ngon. Người Hà Nhì rất tin vào quẻ bói này, nếu quẻ bói tốt chắc chắn họ sẽ có một năm mới thuận lợi, chăn nuôi phát triển, cuộc sống thuận hòa.

Tục thờ bát nước lã của người Pà Thẻn

(Ảnh: Thu Hòa)

Đây có lẽ là tập tục bí ẩn nhất vào ngày Tết của dân tộc Pà Thẻn được truyền từ đời này sang đời khác. Theo đó, trong văn hóa tín ngưỡng của người Pà Thẻn, bất kỳ gia đình nào cũng phải có một… bát nước lã để thờ phụng quanh năm. Họ đặc biệt chú trọng bát nước này, bảo vệ nó, và giữ cho nó luôn sạch trong và không bao giờ cạn.

(Ảnh: Đại Đoàn Kết)

Tết đến, người Pà Thẻn sẽ thực hiện nghi thức bí mật, không để ai nhìn thấy. Họ âm thầm đóng tất cả các cửa của gian nhà cho kín gió, từ từ hạ bát nước lã xuống để lau chùi, đổ thêm nước vào. Xong xuôi lại đặt bát nước lên lại và tiếp tục thờ phượng cho tới sang năm. Người Pà Thẻn tin rằng việc lau chùi này nếu bị lộ ra ngoài hoặc để ai khác nhìn thấy thì cả gia đình đó năm sau sẽ gặp xui xẻo, làm ăn vất vả, đau ốm liên miên…

(Nguồn: Sách Cộng đồng các dân tộc Việt Nam)