Những món ăn may mắn trong năm mới

Tết là dịp mở màn cho các lễ hội đầu xuân, nhưng nhắc đến Tết người ta cũng thường nhắc tới thú vui ẩm thực tao nhã. Từ xa xưa, trong văn hóa ẩm thực Việt Nam đã xuất hiện quan niệm về những món ăn may mắn. Trên mâm cỗ cúng gia tiên đầu năm không thể thiếu đĩa xôi gấc đỏ tươi – màu sắc hoan hỉ, may mắn; hay chiều 30, người Hà Nội thường mua một mớ mùi già để xua vận rủi năm cũ.

Ở Việt Nam, quan niệm may mắn có đôi chút khác biệt ở mỗi vùng miền, nhưng món ăn khai xuân nhất định phải có ý nghĩa may mắn sâu sắc. Để đón tết cổ truyền, ngay từ tháng 10 âm lịch, các bà nội trợ đã bắt đầu chuẩn bị. Ngay trong sự bận bịu sắm sửa, trang hoàng nhà cửa, người ta vẫn phải tìm mua bằng được trái gấc đỏ tươi, dành để thổi những đĩa xôi đỏ thơm ngon. Sắc xôi càng thắm càng thể hiện sự may mắn đong đầy.

Một thứ nữa không thể thiếu trong mỗi ngày Tết là bánh chưng. Đó là món ăn truyền thống có từ xa xưa, gắn với sự tích bánh chưng bánh dày. Bánh chưng mang đầy đủ tinh túy của trời đất với hạt nếp no tròn, nhân đậu xanh vàng ươm, thịt mỡ béo ngậy tượng trưng cho mong ước năm mới dồi dào, no đủ, sung túc và thịnh vượng. Người miền Nam dùng bánh tét thay bánh chưng cũng cùng ý nghĩa, ước mong tương tự.

 

Người Việt lấy tín ngưỡng thờ phụng tổ tiên làm gốc nên bàn thờ gia tiên ngày Tết cũng được lau sạch sẽ. Trong dịp Tết, bàn nhà thờ nhà nào cũng phải có mâm ngũ quả, ta chỉ cần chọn những quả tươi ngon, bài trí đẹp mắt, màu sắc tươi sáng là đủ. Mâm ngũ quả tượng trưng cho sự hiện diện của ngũ hành cũng là hiện thân cho mong ước năm mới may mắn, tài lộc của người Việt Nam.

Lại bàn về hoa quả, dưa hấu là loại quả may mắn không thể thiếu trong mỗi dịp Tết. Dưa hấu có ruột bỏ bọc trong lớp vỏ xanh, tròn căng mọng nước, được bày trang trọng trên bàn thờ cúng gia tiên. Ngày đầu xuân, khi bổ đôi trái dưa, màu đỏ ngọt ngào như chúc mừng ta một năm mới đầy may mắn và hạnh phúc. Màu sắc dưa hấu cũng nói lên được sự hưng thịnh ít nhiều của gia chủ trong năm. Người ta tin rằng, nếu trái dưa hấu đầu năm mà ruột đặc, màu đỏ tươi, mọng nước, ngọt lịm thì đó là báo hiệu một năm tuyệt vời. Bởi thế, mua dưa hấu bày Tết phải rất thận trọng... vì coi như đó là quẻ bói đầu năm, là một trong những món ăn may mắn truyền thống của người Việt Nam.

Một chén rượu đào cũng mang ý nghĩa may mắn đầu xuân. Xưa có rượu cam, rượu quýt mang sắc đỏ tài lộc. Ngày nay, những loại rượu đó đã trở nên “hiếm có khó tìm”, người ta lựa chọn rượu vang để thay thế. Ly rượu đỏ đầu năm ngoài may mắn cũng là lời chúc xuân, khúc dạo đầu cho bữa tiệc khai xuân, hay mâm cơm đoàn viên đầm ấm.

Niềm tin về thực phẩm may mắn như một giá trị truyền thống vô hình không chỉ phản ánh nét đẹp trong văn hóa ẩm thực nói riêng mà nó còn là điều bí ẩn về văn hóa Việt Nam nói chung. Qua món ăn may mắn cùng những triết l‎ý giản đơn đa phần xuất phát từ niềm tin, hi vọng, chúng ta như nhận ra nhiều điều, càng hiểu hơn cuộc sống tinh thần phong phú của người Việt.