Ai cũng mong muốn con mình ngoan ngoãn, biết nghe lời. Và lời chúc quen thuộc của người lớn thường là chúc trẻ "ngoan ngoãn, hay ăn chóng lớn". Chúng ta có thể "định nghĩa" những đứa trẻ ngoan là trẻ biết làm bài tập về nhà đúng giờ; chữ viết gọn gàng, sạch đẹp; phòng ngủ lúc nào cũng ngăn ngắp; trẻ sẵn sàng giúp đỡ cha mẹ và không quên nhấn phanh mỗi lần đạp xe xuống dốc... Một điều dễ dàng nhận ra đó thường là những đứa trẻ hơi nhút nhát.

Những đứa trẻ ngoan thường không tiềm ẩn những rắc rối, không chứa đựng những yếu tố "có vấn đề" khẩn cấp nên chúng ta có xu hướng mặc định rằng, với những đứa trẻ ngoan, mọi thứ đều ổn. Trẻ ngoan không phải mục tiêu khiến chúng ta cần đặc biệt quan tâm. Chúng ta dồn tâm sức "xử lý" những đứa trẻ nhiều vấn đề hơn. Mọi người thường hình dung những đứa trẻ ngoan ngoãn, biết nghe lời thì tốt bởi chúng làm mọi thứ mà người khác kỳ vọng chúng sẽ làm.

Mọi người thường hình dung trẻ ngoan thì tốt bởi chúng làm mọi thứ mà người khác kỳ vọng chúng sẽ làm (Ảnh minh họa).

Và vấn đề nằm ở chính chỗ đó. Những nỗi buồn khổ bí mật, những khó khăn tương lai của một cậu bé/cô bé ngoan bắt đầu từ chính nhu cầu nội tại của bé: muốn được làm đúng, được nghe lời một cách quá mức. Trẻ ngoan không hề tốt bởi theo lẽ tự nhiên, trẻ đơn giản là chẳng có thiên hướng trở thành một con người khác biệt, đột phá. Trẻ ngoan bởi trẻ chẳng có lựa chọn nào khác. Sự ngoan ngoãn, tốt đẹp đó là điều bắt buộc, hơn là một lựa chọn.

Nhiều đứa trẻ ngoan vì thương cha mẹ vốn đã quá nhiều phiền muộn, lo lắng và luôn tỏ ra không thể đối mặt với một khó khăn hay rắc rối nào nữa. Hoặc có thể vì chúng rất giỏi trong việc xoa dịu một phụ huynh đang bừng bừng lửa giận - người có thể trở nên đáng sợ một cách khốc liệt trước bất cứ dấu hiệu nào của sự thiếu hoàn hảo. Hay cũng có thể phụ huynh đó quá bận rộn và thiếu quan tâm nên chỉ bằng cách thật ngoan, trẻ mới hi vọng giành được chút để mắt nho nhỏ từ cha mẹ.

Nhưng tình trạng kìm nén những cảm xúc thử thách, táo bạo hơn lại giúp tích tụ khó khăn lớn lao trong cuộc sống sau này, cho dù hiện tại nó thể hiện bằng sự vâng lời dễ chịu trong ngắn hạn. Những nhà giáo dục thực hành và các bậc cha mẹ nên nhận biết dấu hiệu của sự ngoan ngoãn quá mức và coi đó là những mối nguy, những hiểm họa không tốt cho sự phát triển tính cách của trẻ.

Trẻ ngoan trở thành người nắm giữ quá nhiều bí mật. Trẻ ngoan nói những lời đáng yêu, là chuyên gia trong việc thỏa mãn những kỳ vọng của người lớn. Nhưng suy nghĩ và cảm xúc thật của trẻ lại được chôn giấu và do đó, làm nảy sinh những triệu chứng về tinh thần - thể chất, những cơn bùng nổ bất ngờ, những nỗi đắng cay gặm nhấm tâm hồn.

Mặt trái của một đứa trẻ ngoan là chúng không được trải nghiệm cảm giác người khác bao dung, thứ tha cho sự xấu xí của mình. Trẻ ngoan bỏ lỡ một đặc ân tối thượng cần phải có đối với một đứa trẻ khỏe mạnh – đó là có quyền thể hiện sự ghen tị, lòng tham, mặt tồi tệ nhưng vẫn được tha thứ và yêu thương.

Mặt trái của một đứa trẻ ngoan là chúng không được trải nghiệm cảm giác người khác bao dung, thứ tha cho sự xấu xí của mình (Ảnh minh họa).

Đứa trẻ ngoan điển hình khi lớn lên còn gặp phải các vấn đề đặc trưng liên quan tới đời sống tình dục. Khi còn nhỏ, họ có thể được khen ngợi vì bản tính thuần khiết, ngây thơ. Tuy nhiên, khi trưởng thành, họ phát hiện ra những hoan lạc của tình dục. Nhưng tình dục lại có thể xung đột triệt để với hình ảnh mà họ tin rằng mình được phép trở thành. Để đối phó, họ có thể chọn cách chối bỏ dục vọng, trở nên lãnh đạm và xa rời chính cơ thể mình hoặc quy hàng trước những khao khát bản năng nhưng lại bằng cách không phù hợp, có thể huỷ hoại những phần khác trong cuộc đời họ, để lại họ trong cảm giác ê chề, căm ghét bản thân và sợ hãi.

Trong công việc, những người ngoan, người tốt cũng có vấn đề. Khi còn nhỏ, họ tuân thủ quy tắc, không bao giờ gây rối và quan tâm tới việc không làm phiền bất cứ ai. Nhưng tuân thủ quy tắc không giúp bạn tiến xa khi trưởng thành. Gần như mọi thứ hấp dẫn, thú vị, đáng để làm hoặc quan trọng đều vấp phải sự chống đối ở một mức độ nào đó. Một ý tưởng táo bạo luôn làm thất vọng một số người nhất định nhưng vẫn rất đáng để theo đuổi. Một đứa trẻ ngoan dính chặt lấy một sự nghiệp tầm thường và cách sống làm vừa lòng người khác một cách nhàm chán.

Người trưởng thành một cách lành mạnh cần có các mối quan hệ cởi mở, không sợ hãi với điều xấu, mặt tối, sự phức tạp và có tham vọng của chính mình. Họ chấp nhận rằng không phải mọi thứ khiến chúng ta hạnh phúc cũng sẽ làm vừa lòng người khác hay được xã hội vinh danh là "điều tốt việc hay". Điều quan trọng hơn cả là khám phá và theo đuổi những gì khiến ta hạnh phúc.

Khao khát được tốt, được ngoan là một trong những điều đẹp đẽ nhất trên thế giới. Nhưng để có một cuộc sống tốt đẹp thực thụ, đôi khi chúng ta cần "hư" một cách dũng cảm và thành thật.