Muốn hiểu người Sài Gòn sống ra sao, mời ghé qua chung cư Nguyễn Thiện Thuật

Năm 1968 mang nhiều sự đổi thay tới Sài Gòn. Không nằm ngoài guồng quay của cái sự xáo trộn, chung cư Nguyễn Thiện Thuật cũng lột xác qua một biến cố lớn, ấy rồi tồn tại cho tới bây giờ, trở thành một trong những biểu tượng khắc ghi tính cách, rồi cả cái hồn của người Sài Gòn. 

Trải qua hơn nửa thế kỷ, 11 lô nhà, với khoảng hơn một ngàn hộ mà phần nhiều là người dân lao động, chung cư Nguyễn Thiện Thuật giờ rõ rệt cái phong sương, hoài cổ. Người ghé ngang đa phần tặc lưỡi, đôi chút e dè mùi rêu phong, hay mấy kẽ nứt trên tường đang phần nào tố cáo sự già nua của khu nhà tập thể này. 

Sài Gòn ngày càng phồn hoa, nên kẻ làm ăn khấm khá thì đa phần bán tháo đặng mua nhà nơi khác, người ở lại đa phần lao động chân tay, đầu tắt mặt tối, cũng mơ đến những lầu cao gác tía thì tương lai.

Cả khu cư xá này phủ lên mình lớp sơn xanh, mà khéo thay đi trước thời đại, chọn y cái tông pastel dịu mắt. Giờ người ta chuộng mốt retro, nên vừa vặn chung cư Nguyễn Thiện Thuật trở thành khối cấu trúc thời thượng, gợi nhắc hình ảnh Sài Gòn những năm 75. Vài cái xe ba gác chở hoa quả lúi húi chui vào chợ Bàn Cờ, nhan nhản toàn các ki-ốt mini có bánh, gọi là xe bán hàng lưu động bày bán những món ăn đã vài chục năm nay mãi không hết hot: cơm tấm, mì xào, hủ tíu, nước sâm.

Bước qua thời chiến rồi đi tới thời bình, chung cư Nguyễn Thiện Thuật đã chứng kiến lắm sự đổi dời. Cửa hàng mậu dịch ở giữa trung tâm chung cư đã trở thành nơi gửi xe máy cho khách Tây du lịch, người ở tứ phương tới rồi lại đi. Buổi sáng người trẻ đổ ra mọi ngóc ngách thành phố mưu sinh. Buổi trưa chỉ có những người già ngồi ngoài hành lang tập thể yên lặng nhớ về chuyện cũ. Tới chiều, lũ trẻ tan học, tay cầm điện thoại thông minh, bắn khuyên tai ríu rít đùa chơi. Chỉ có mười một lô nhà không thay đổi, lặng lẽ ngắm nhìn.

 Ông Cường ngồi hút thuốc trước hiên nhà kể lại về chuyến đi Mỹ thăm con trai mới về, về những đổi thay thế hệ mà ông không còn muốn làm quen: "Chung cư này trước đây bẩn thỉu, nhiều xì ke lắm. Ai cũng biết mặt ai, gặp nhau là chào, sáng cãi nhau tối hò đi nhậu. Giờ đây nhiều lô có nhiều người trẻ từ các tỉnh tới ở, chỉ đóng cửa sáng đi tối về, nên mấy khu ấy bao giờ cũng yên lặng mà buồn hơn bên này". 

Bà Thành lại kể về người chồng đại tá gốc Ninh Bình, đã tán đổ bà ở ngoài Hà Nội thời còn làm kế toán bên Gia Lâm, rồi mang cả gia đình vào Sài Gòn sống. Về những người con ở xa, bà vẫn nhớ Hà Nội mà chẳng biết bao giờ được về thăm lại gia đình khi còn người chồng bệnh đau. 

Chung cư Nguyễn Thiện Thuật có một hơi thở riêng, một đời sống riêng. Cái riêng của nó được tạo thành bởi hàng trăm ngàn vui buồn của mỗi người sinh sống ở đây. Một anh phóng viên mới vào nghề, một chú bộ đội mất đôi chân, một cụ ông đại tá về hưu, một cô gái làm nghề tiếp rượu về đêm, một con mèo đi lạc... Mỗi cá thể như một nét vẽ hoà trộn vào nhau bằng một cách tài tình nào đó để trở thành bức tranh là khu chung cư này. 

Chung cư Nguyễn Thiện Thuật có nhiều lối rẽ, gió vào từ Điện Biên Phủ lại ra đường Nguyễn Thiện Thuật... Con người ở đây cũng như những dòng chảy, cứ thế người người lớp lớp sinh ra rồi lớn lên, đón nhận mọi thứ mới mẻ, và những điều xưa cũ cứ thế trôi về ngày xưa. 

"Chung cư cũ thời gian chồng chất

Tuổi 50 nửa thế kỷ tròn

Nay đến một ngày mái ngón rơi

Mai dỡ đi rồi xây lại mới

Xuân xanh trở lại tuổi nằm nôi

Hình bóng ngày xưa vào tiếc nuối

Khang trang áo mới lại lên ngôi". - Thơ về Chung cư NTT sưu tầm.