Tinh thần trách nhiệm là một trải nghiệm mà con người có được sau khi tự đánh giá ảnh hưởng của giá trị xã hội của chính mình thông qua hành vi, lời nói. Khi một người có khả năng nhất định thì cũng cần có một tinh thần trách nhiệm nhất định. Nhưng những câu chuyện cổ tích cho trẻ nhỏ chỉ chú trọng tới quá trình của sự việc mà quên đi kết quả của sự việc. Vì thế cần phải xây dựng cho trẻ tinh thần trách nhiệm, cần hình thành cho trẻ thói quen chịu trách nhiệm với mọi hậu quả mình gây ra.
Lập ra một hợp đồng trách nhiệm khiến trẻ hiểu rõ mình phải làm gì và làm như thế nào, nếu không sẽ phải chịu phạt như thế nào. Trẻ thường làm mọi việc theo hứng thú, cần phải khiến cho trẻ có trách nhiệm với việc mình làm, cần nói rõ cho trẻ hiểu yêu cầu của mỗi việc mình làm, và không quên liên hệ với những thưởng phạt rõ ràng. Ví dụ như giao cho trẻ nhiệm vụ rửa rau nên yêu cầu rằng nếu không rửa sạch thì sẽ chịu hậu quả ra sao. Như vậy trẻ mới hiểu rằng mình phải chịu trách nhiệm với những việc mình làm.
Hãy khiến cho trẻ thấy hãnh diện vì lòng nhiệt tình trách nhiệm của mình. Có một bé gái 10 tuổi phụ trách việc thu dọn rác trong nhà từ năm 5 tuổi. Trong vòng 5 năm đó bé gái này tự nhiên hình thành trong mình hứng thú với việc thu dọn rác trong nhà, vừa nghe thấy tiếng kẻng thu rác là ngay lập tức mang thùng rác ra đổ. Để khích lệ bé gái làm việc nhà cha mẹ bé đã tán thưởng công việc thu dọn rác của bé, khen bé giỏi giang và còn thường tán thưởng bé trước mặt mọi người. Làm như vậy có thể kích thích niềm tự hào của trẻ đối với việc chúng đang làm, dần dần hình thành cho trẻ thói quen và coi công việc này như một trách nhiệm.
Hãy để trẻ học cách chịu trách nhiệm với những việc của chính mình. Có gia đình yêu cầu mọi thành viên trong gia đình tự giác bỏ quần áo bẩn sau khi tắm vào máy giặt nhưng trẻ thường hay quên, người mẹ đã yêu cầu con ghi nhật ký những việc cần làm sau khi tắm, nhắc nhở con không được quên. Từ đó về sau, trẻ không bao giờ quên bỏ quần áo bẩn vào máy giặt nữa và thấy rất tự hào vì tiến bộ của mình. Có thể thấy rằng, khi yêu cầu trẻ ghi nhớ một việc nào đó việc người lớn liên tục nhắc nhở sẽ không có tác dụng bằng việc để trẻ ghi lại những việc cần làm. Như vậy trẻ dần dần học được cách chịu trách nhiệm đối với hành vi của mình.
5 lý do vì sao cha mẹ cần dạy con tinh thần trách nhiệm:
- Nếu con bạn hiểu lý do vì sao cần cư xử như thế, con bạn sẽ có trách nhiệm hơn về hành vi của mình. Con bạn sẽ biết cần phải làm gì. Bạn không phải thỏa thuận, dụ dỗ, đe dọa hay lớn tiếng với con.
- Con bạn sẽ thích ứng tốt ở trường: Về bản chất, khi đứa trẻ biết cách cư xử ở nhà, nó cũng sẽ làm như thế ở học đường. Mong ước của các bậc phụ huynh là con mình nổi trội ở trường. Khi ít bị sức ép và sự đổ vỡ trong gia đình, đứa trẻ sẽ cư xử tốt hơn để có thể thích nghi với những thách thức bên ngoài. Khi gia đình hạnh phúc, đứa trẻ sẽ cảm thấy an toàn hơn và muốn được thử thách.
- Khi chúng ta dạy trẻ tính trách nhiệm, trẻ sẽ thấy được nguyên nhân và hậu quả của hành vi của mình. Với khả năng này con bạn sẽ không vội vàng làm bất cứ việc gì mà không nghĩ đến hậu quả. Con bạn sẽ hiểu rằng nó không chỉ có một mình và hành động của nó cũng ảnh hưởng đến người khác nữa. Khi con bạn hiểu điều này, nó sẽ dễ hiểu những việc khác một cách bao quát hơn.
- Con bạn có thể làm việc cùng những người khác trong nhóm. Khi đứa trẻ có trách nhiệm làm việc trong một nhóm, nó sẽ là một thành viên tốt vì nó hiểu công việc của mình trong nhóm sẽ ảnh hưởng đến những thành viên khác như thế nào. Là đứa trẻ có trách nhiệm, nó sẽ không muốn để những thành viên khác thất vọng. Nó sẽ học cách để là một thành viên tốt, đó là một giá trị nổi bật trong xã hội phát triển nhanh chóng ngày nay.
- Con bạn sẽ tự chịu trách nhiệm và sẽ không làm bất cứ điều gì có hại cho mình và người khác. Bạn muốn con bạn làm những gì người lớn bảo hay học cách tự làm những gì nên làm? Bạn muốn con bạn cư xử đúng mực vì có người lớn ở xung quanh hay để phát triển kỹ năng kiểm soát hành vi của mình trong bất cứ hoàn cảnh nào? Khi con bạn biết gia đình yêu thương mình, nó sẽ tự biết rằng mình tự làm mình tổn thương không chỉ ảnh hưởng đến mình mà còn đến người yêu thương mình. Con bạn sẽ ngần ngại và nghĩ cẩn thận trước khi làm bất cứ điều gì.
Đừng đợi cho đến khi con bạn lớn mới dạy tính trách nhiệm vì suy nghĩ sẽ thành hành động, hành động làm nhiều lần sẽ thành thói quen. Một khi thói quen xấu được hình thành, sẽ mất nhiều thời gian hơn để thay đổi và thay bằng một thói quen tốt. Vì vậy “Hãy dạy con khi con còn nhỏ. Chẳng bao giờ là quá sớm để rèn tính kỷ luật cho trẻ. Những đứa trẻ có trách nhiệm sẽ lớn lên thành những người lớn có trách nhiệm”.
Ngọc Anh
Tổng hợp từ Parenting