Sự phụ thuộc vào quá nhiều thiết bị công nghệ đã hạn chế một cách đáng báo động thời gian tương tác và nói chuyện trực tiếp giữa bố mẹ và con cái. Điều này đã trì hoãn vô thời hạn sự kết nối giữa các thành viên trong gia đình, kéo theo nhiều vấn đề nghiêm trọng khác đối với sự phát triển của trẻ nhỏ.

Cha mẹ hiện đại là thế hệ luôn cảm thấy thiếu thời gian dành cho con bởi sự bận rộn công việc. Sự bận rộn thể hiện ở việc họ phụ thuộc quá nhiều vào các thiết bị điện tử như máy tính bảng, điện thoại thông minh. Kiểm tra điện thoại liên tục đã trở thành một thói quen khó bỏ của nhiều cha mẹ và điều này không chỉ ảnh hưởng xấu đến sự gắn kết tình cảm của gia đình mà còn là yếu tố tác động đáng kể đến khả năng học hỏi của trẻ.

Dưới đây là ba cách bố mẹ có thể làm để giúp phát triển kỹ năng giao tiếp của con

Những giai điệu vần nhịp đơn giản như “Ú òa” dành cho trẻ sơ sinh, hay những bài hát đơn giản thực sự có ý nghĩa lớn trong việc thúc đẩy tương tác mặt-đối-mặt, dạy cho trẻ kỹ năng tương tác lần lượt và củng cố ý thức của trẻ về cấu trúc của hội thoại. 

Những hoạt động như hôn gió, vẫy chào tạm biệt và vỗ tay đều có thể giúp trẻ phát triển các kỹ năng hội thoại và tương tác. Đặc biệt, tất cả những trò chơi này đều chỉ cần đến bàn tay. 

Cùng nhau đọc sách, cùng chơi một đồ chơi, cùng nhìn vào một chú chó trong công viên, tất cả cho phép bố mẹ và trẻ tập trung vào một thứ cùng một thời điểm để tạo ra một không gian “cùng nhau tập trung” – một yếu tố quyết định trong quá trình phát triển giao tiếp và ngôn ngữ ở trẻ. Đó cũng là một kỹ năng xã hội quan trọng cho phép trẻ chia sẻ trải nghiệm với người khác và hiểu được suy nghĩ của người khác. 

Cùng nhau tập trung giúp trẻ hiểu được rằng bạn quan tâm đến những gì trẻ nói và làm. Khi bố mẹ chỉ tập trung vào điện thoại, họ sẽ không tạo ra được không gian dành cho sự tập trung cùng nhau với trẻ, vì thế bỏ lỡ những cơ hội quý giá để giúp trẻ phát triển các kỹ năng trên.

Nói và hiểu ngôn từ chỉ là một phần của thế giới giao tiếp. Những tín hiệu phi ngôn ngữ như giao tiếp bằng mắt, nét mặt, điệu bộ, cử chỉ mang đến những thông tin quan trọng khác. Trẻ có thể nhận ra những cảm xúc và hiểu được thông điệp từ đó. 

Khi bố mẹ sử dụng điện thoại thông minh, những tín hiệu phi ngôn ngữ này bị hạn chế hoặc triệt tiêu hoàn toàn. Kết quả là trẻ mất cơ hội tiếp nhận những tín hiệu phi ngôn ngữ từ bố mẹ, trong khi hệ thống tín hiệu này là một phần của quá trình học cách giao tiếp. Đồng thời bố mẹ cũng mất cơ hội tiếp nhận những thông tin mà trẻ đang cố gắng gửi cho họ thông qua các điệu bộ, cử chỉ, ánh mắt… Đây là những tín hiệu quan trọng nhất với trẻ trong giai đoạn trẻ chưa nói được nhiều từ.

Điện thoại thông minh có thể là một cách để liên kết với người khác và giúp cuộc sống của chúng ta dễ dàng hơn, nhưng việc lạm dụng nó có thể tác động tiêu cực tới quá trình tương tác giữa bố mẹ và con. Mặc dù rất khó để có thể “ném” điện thoại hoàn toàn ra khỏi tầm mắt (đặc biệt khi mà hầu hết bố mẹ đều sử dụng điện thoại để quay phim, chụp ảnh con cái), bố mẹ vẫn có thể sử dụng đồ công nghệ một cách có lợi nhất cho sự phát triển của con mình. Dưới đây là một số gợi ý:

Hàng ngày, hãy cố gắng tạo ra thói quen không tivi, điện thoại, chơi game máy tính… vào những thời điểm nhất định. Giờ ăn tối và trước khi đi ngủ là thời điểm quan trọng nhất, nhưng hoàn toàn có thể mở rộng thêm những khoảng thời gian khác, đặc biệt đối với gia đình có trẻ nhỏ. Bạn cũng có thể hạn chế sự xuất hiện của đồ công nghệ bằng cách tạo ra những khu vực không có sự tồn tại cảc thiết bị này ngay trong nhà mình, ví dụ như khu vực bàn ăn. Nếu bàn ngồi tại bàn ăn và nhắn tin bằng điện thoại, nghĩa là bạn đang không có kết nối với trẻ. Hãy dạy cho trẻ kỹ năng kết nối mọi người bằng chính hành động kết nối với trẻ của bạn.

Một chuyến đi tới nông trang hay vườn bách thú, công viên, đi bơi… Hầu hết bố mẹ đều muốn chụp ảnh con mình và chia sẻ lên facebook, nhưng một hoạt động hoàn toàn không cần thiết phải ghi lại trong tất cả các trường hợp. Hãy bỏ điện thoại sang một bên và tận hưởng từng khoảnh khắc của chuyến đi để tập trung vào việc tương tác, giao tiếp với nhau.

Tốt nhất là cùng nhau sử dụng đồ công nghệ mà bạn đang có với trẻ. Hãy cùng nhau nói về những gì bạn nhìn thấy, đặt câu hỏi cho trẻ, và từ đó tạo ra kênh thông tin đối thoại mặt-đối-mặt.

Sự phát triển ngôn ngữ và lời nói ở trẻ có mối quan hệ mật thiết với khả năng tư duy, mối quan hệ xã hội, kỹ năng đọc và viết, và thành công trong học tập tại trường học. 

Trong ba năm đầu đời, khoảng 80% sự phát triển của não bộ diễn ra. Quá trình này được duy trì và nuôi dưỡng thông qua sự tương tác ngôn ngữ và phi ngôn ngữ liên tục giữa bố mẹ và trẻ, vì thế bất cứ khi nào có thể, hãy tập trung cho những khoảng thời gian tương tác chất lượng bên nhau, thay vì tập trung vào đồ công nghệ. 

Phải chăng ta nên hoàn toàn từ bỏ công nghệ? Tất nhiên là không, nhưng một điều chắc chắn rằng dù công nghệ có phát triển đến đâu, nó cũng sẽ không bao giờ có thể thay thế được vị trí của tương tác trực tiếp, đặc biệt là với bố mẹ trong quá trình phát triển ngôn ngữ và giao tiếp ở trẻ.