Mùi vị Việt
Đối với người Việt, cái bếp rất quan trọng. Vì thế mà bếp cũng có vua đấy. Vua bếp không ngự trị một cách vô hình.
Như thế thì có khác gì con ma xó. Chẳng đàng hoàng chút nào. Vương triều của ngài đã thật thà hiện hình ngay trong cái đám đầu rau.
Mà đầu rau thì giống nhau lắm. Ông nào cũng gù lưng và đen nhẻm vì cả đời đội nồi, đội xoong chảo và chịu lửa than. Đấy là các ông quan trong triều đình gio trấu. Trông các ngài lủn đủn thế mà thiêng lắm đấy. Chớ có sàm sỡ. Mẹ tôi còn cấm tôi khi nấu ăn, không được lấy que cời gõ gõ lên tấm lưng còng của các ngài, kẻo các ngài vật chết.
 |
Người Việt Nam ta khi rời tổ quốc, ra sống ở nước ngoài thì họ mang theo nhiều thứ lắm. Trong trăm thứ hành trang, thế nào cũng có bàn thờ để thờ cúng tổ tiên. Rồi cùng với bàn thờ là ông vua bếp. Vua bếp khi xuất ngoại cũng siêu thoát lắm. Chỉ tiếc những căn bếp nước ngoài chẳng có gio trấu cho ngài ngự trị. Thế là ngài hoá thân vào các món ăn.
Bởi thế, người Việt xuất hiện ở đâu, ở đấy sẽ có những cửa hàng bán thức ăn Việt. Chủ cửa hàng có khi còn trương lên những tấm biển rất to, mang tính hội nhập với khu vực: siêu thị Đông Nam Á. Ta có thể thấy những siêu thị như thế ở Nga, ở Đức, ở Pháp, ở Mỹ.
Trong đó, thượng vàng, hạ cám, thôi thì chẳng còn thiếu thứ gì: gạo tám Hải Hậu, cốm làng Vòng, bánh cuốn Thanh Trì, bưởi năm roi. Rồi bún, bánh cuốn, rau muống, húng láng, rau thơm, cả thịt chó Nhật Tân. Thời thị trường quả là hay thật. Bữa cơm Việt vẫn toả riêng mùi hương vị quê nhà.
Ông bạn Nga Ivan Novichxki, người ở cùng buồng với tôi cứ tròn mắt kinh ngạc: “Sao các cậu kỳ thế. Chỉ có mỗi bữa ăn mà rục rịch chuẩn bị đến hàng mấy tiếng đống hồ. Thời gian của một ngày dành cho công việc chẳng còn được bao nhiêu”. Thế hoá ra nấu nướng, bếp núc, chẳng phải là công việc đáng quan tâm ư? Tôi còn biết nói sao với ông bạn vàng mắt xanh mũi lõ? Mà có giải thích cặn kẽ thế nào thì ông bạn ấy cũng không thể hiểu được.
Người nước ngoài ăn uống đơn giản. Trừ xúp, còn hầu hết đều là món ăn nguội. Những thức ăn gói giấy, mua sẵn ở các cửa hàng. Dọc đường, còn có những buffet, đó là những quán ăn nhanh, chỉ có bàn ăn, không có ghế. Khách có thể đứng ăn trong chớp nhoáng. Có người chẳng kịp vào buffet, cứ tranh thủ vừa đi vừa ăn.
Đối với người nước ngoài, hình như ăn uống chỉ đơn giản như một biện pháp nạp thêm năng lượng để có sức làm việc. Còn với người Việt thì không phải thế. Ăn uống có khi còn như một nghi lễ. Người ta nhấm nháp món ăn, khoái cảm như thưởng thức nghệ thuật. Chả thế, những học giả từng bỏ ra bao nhiêu tâm sức nghiên cứu, rồi viết những cuốn sách rất dày về các món ăn. Họ gọi đó là nghệ thuật ẩm thực.
Khi miếng ăn, cái uống đã trở thành nghệ thuật thì món ăn không còn là vật chất thô tục nữa. Nó đã hoá vẻ đẹp cao khiết của cõi tinh thần rồi.
Bởi thế, bữa ăn của người Việt thường rất cầu kỳ. Có khi thức ăn đơn giản chỉ có rau và trứng, nhưng vẫn được chuẩn bị rất kỹ lưỡng. Người Việt quen ăn nóng. Mọi thứ phải nóng sốt. Mâm cơm cứ bốc hơi ngùn ngụt. Anh bạn Nga Ivan Novichxki có vẻ khoái lắm. Với vẻ tò mò, anh bày bánh mì, mấy khoanh giò và vài lát dưa chuột muối lên bàn cùng ăn tối với tôi. Mâm cơm thành cuộc hội ngộ quốc tế. “Cậu trông cái bàn ăn có sinh động không? Đúng là hai quốc gia riêng biệt nhé - Ivan Novichxki cười tủm tỉm - Tớ thì đĩa và dao nĩa, Còn cậu thì bát và đũa.
Này - anh bạn bỗng nhỏ giọng, gần như thì thầm - có phải đũa là biểu tượng của cái gậy chọc lỗ gieo hạt không? Tớ có xem một bộ phim tư liệu khoa học của người Thuỵ Điển về Việt Nam. Trong phim có một anh chàng vừa hát, vừa chọc gậy!”. “Không phải chỉ có người Việt dùng đũa - Tôi cười - Đấy chẳng qua cũng chỉ là lối suy luận tầm phào của mấy anh có học!”. “Không phải suy luận đâu. Mọi cái tồn tại đều có lý của nó. Cái nĩa trên đĩa tớ kia cậu có biết không? Nó mang dáng của mũi lao phóng thú đấy. Người Nga thích săn bắn lắm. Mà nói chung, người phương Tây đều thích săn bắn cả. Họ vốn quen ăn thịt. Còn các cậu lại thích ăn rau. Đũa thích hợp với việc ăn rau”.
Ivan nhờ tôi bày cho cậu ta cách cầm đũa. Loắng ngoắng thế nào mà thức ăn tung toé đầy bàn. Thế mà rồi, chỉ hơn tháng sau, cậu ta đã bỏ dao, nĩa. Thay vào đó là đôi đũa gỗ to xù do cậu ta tự chế. Rồi Ivan lần mò đến siêu thị Đông Nam Á. Cậu lễ mễ khuân về bao nhiêu món Việt bắt tôi nấu. Rồi thì chính cậu xông vào bếp. “Món ăn Việt rất ngon. Nó như một thứ nha phiến có khả năng gây nghiện.
Bây giờ, tớ không ăn được món ăn của tớ nữa. Nhạt lắm. Sau này tớ sẽ mở cửa hàng, bán toàn thức ăn Việt. Hoá ra người Việt rất cuồng nhiệt. Họ luôn thích những cảm giác mạnh. Ngày tết, ngày cưới thì đốt pháo, tạo những âm thanh vang động, chát chúa. Còn nấu nướng, ăn uống thì cứ phải chế những món ăn có mùi gắt. Khu nhà nào có người Việt là biết ngay. Chỉ đi ngoài hành lang đã ngửi thấy mùi Việt. Mùi Việt đây này!”.
Ivan lấy đầu đũa gõ coong coong vào chai nước mắm. Khi tôi trở về tổ quốc, trong bữa cơm thuần Việt chia tay, Ivan Novichxki ngậm ngùi bảo: “Thế là ngày mai mày về rồi. Mày về, nhưng vẫn còn một thằng Việt Nam ở lại”. Nói rồi, Ivan chọc một ngón tay cái vào bộ ngực đầy lông của mình. Còn một tay, cậu khua đôi đũa lên không khí.
Thế mới biết vua bếp ghê thật. Bờ cõi của ngài thật rộng lớn. Thần dân của ngài còn có cả những ông Tây, bà đầm mũi lõ, mắt xanh. Thế thì ai dám bảo triều đình của ngài là triều đình gio trấu?
Theo Trần Đăng Khoa
SGTT